TY - JOUR ID - 73108 TI - روش‌شناسی کشف فرضیۀ تبیین‌گر: رهیافتی تاریخی JO - پژوهش‌های عقلی نوین JA - NIR LA - fa SN - ۲۵۸۸-۲۶۱۹ AU - عظیمی, مهدی AD - دانشیار دانشگاه تهران، دانشکدۀ الهیات، گروه فلسفه و کلام اسلامی Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 7 IS - 13 SP - 29 EP - 58 KW - "طرد و عکس" KW - "سبر و تقسیم" KW - "دَوَران" KW - "تردید" KW - "استنتاج بهترین تبیین" KW - "فرضیه‌ربایی" DO - 10.22081/nir.2022.60486.1283 N2 - روش‌شناسیِ کشف فرضیۀ تبیین‌گر چیست؟ در دوران معاصر، و در مغرب‌زمین، بیش و پیش‌از همه، پِرس، هارمن، و لیپتون به این پرسش درپیچیده‌اند. تلاش‌های آنان به مفهوم «استنتاج بهترین تبیین» انجامیده است، که یک نوع دلیل غیرقیاسی‌ مشتمل بر دو مرحله است: (1) تولید فرضیه‌های تبیین‌گر، (2) انتخاب بهترین تبیین. بنابراین، پرسش آغازین به پرسش از چیستیِ روش‌شناسی هر یک از این دو مرحله فروکاسته خواهد شد. در دوران سنتی، و در جهان اسلام، نزد متکلمان و فقیهان، دو روش استنتاجی رواج داشته‌ است به نام‌های (الف) طرد و عکس، یا دَوَران؛ (ب) تقسیم و سبر، یا تردید که می‌توان آن‌ها را به پیش‌دیدهایی از استنتاج بهترین تبیین تأویل کرد و به‌ویژه، به‌مثابۀروش‌شناسیِ مرحلۀ (1) به کار بست. این خوانش نه تنها دَوَران و تردید را در برابر نقدهای فیلسوفان و منطق‌دانان مسلمان قابل‌دفاع خواهد کرد، بلکه از یک‌سو، به روش‌شناسیِ طراحان آن دو، چهره‌ای معاصر بخشیده و از دیگرسو، به استنتاج بهترین تبیین پیشینه‌ای کهن در فرهنگی کاملاً متفاوت خواهد داد. این یافته‌ها برای تاریخ منطق، تاریخ کلام، و حتی تاریخ فلسفۀ علم می‌توانند مهم باشند. UR - https://novin.isca.ac.ir/article_73108.html L1 - https://novin.isca.ac.ir/article_73108_13f57716b71a08a9b7aeb7c2cdb1b872.pdf ER -