خودگرایی؛ بررسی ساختار و مؤلفه‌های آن در فلسفۀ صدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از نظریات مهم در حوزه‌های روان‌شناختی و اخلاقی، نظریۀ خودگرایی است. اما از آن‌جا که این نظریه دلایلی متقن نداشته و مبانی آن قابل دفاع نیست، نقد‌هایی به آن وارد شده است که نظریه‌پردازان خودگرایی از پاسخ‌گویی به آن‌ها ناتوان هستند. با وجود طرد این نظریه از سوی بسیاری از اندیشمندان، ملاصدرا به خودگرایی اهمیتی ویِژه‌ داده است. بر اساس نظر ملاصدرا، خودگرایی در ذات انسان قرار دارد. وی در نسبت دادن خودگرایی به انسان ویژگی‌هایی مانند انواع لذت، غایت حقیقی انسان، معنی صحیح حب ذات، ابعاد وجودی انسان، مراتب وجودی وی و غیره اشاره می کند تا معنای صحیح و دقیقی برای خودگرایی به دست دهد. به طور مثال خودگرایی از دیدگاه او متعلق به همۀ مراتب نیست، بلکه تنها متعلق به مراتب عقلانی و حقیقی انسان است. در فلسفۀ ملاصدرا همۀ انسان‌ها در جهت کسب بیشترین صفات کمالی برای خود و حفظ آن تلاش می‌کنند و این مسأله هیچ منافاتی با دیگرخواهی ندارد و دیگرخواهی نیز به نوعی خودگرایی محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Egoism; A Studying the Structure and its Components in the Philosophy of Sadra

نویسندگان [English]

  • Jahangir Masoodi 1
  • Reyhaneh Shayesteh 2
1 عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی
2 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده [English]

The focus of this paper is ‘egoism’ and its validity. Having reviewed a couple of criticisms against egoism, the paper asserts that the advocates of it are incapable of finding any supporting arguments for its claims. Nevertheless the author attempts to find a way to defend a kind of egoism in Mulla Sadra’s thought and suggests that. according to Mulla Sadra human being  is naturally egoistic, but in transcendental philosophy in order to achieve a valid interpretation for egoism, one must first bear in mind the key factors such as  types of pleasure, real ultimate perfection of man , true meaning of self-love, characteristics of human existence and its levels in some of which  the concept of egoism can be applicable. The authors have shown that according to Sadra’s version of egoism, all human beings keep trying to obtain the greatest attributes of perfection. This does not in any way in contradiction with altruism and actually it is a kind of egoism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Egoism
  • Self-love
  • Psychological Egoism
  • Ethical Egoism
  • Mulla Sadra
پالمر، مایکل (1385)،  مسائل اخلاقی(متن آموزشی فلسفه اخلاق)، ترجمۀ علیرضا آل بویه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ریچلز، جیمز (1378)،  فلسفۀ اخلاق، تهران: حکمت.
زواردهی، روح الله (1391)،  بررسی نسبت خودگرایی اخلاقی و خودگرایی روان‌شناختی، پژوهش‌نامه اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی قم، سال پنجم، شمارۀ 16، 64-85.
ژکس (1362)، فلسفۀ اخلاق(حکمت عملی)، ترجمۀ ابوالقاسم پورحسینی، تهران: امیرکبیر.
شریفی، احمد حسین (1389)، ارزش‌های اخلاقی و خودگرایی روان‌شناختی، معرفت اخلاقی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، شمارۀ 3، 42-27.
شیروانی ، علی (1378)، ساختار کلی اخلاق اسلامی، قبسات، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، شمارۀ 13، 43- 38.
عبداللهی، مهدی (1390)، کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
عزیری علویجه، مصطفی (1386)،  بررسی تطبیقی نظریۀ خودگرایی و حب ذات، اندیشۀ نوین دینی، دانشگاه معارف اسلامی قم، سال سوم، شمارۀ نهم، صص 160- 135.
علیزاده، مهدی (1390)، همیشه من یا گاهی او « تأملی در خودگرایی روان‌شناختی»، پژوهش‌نامۀ اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی قم، سال چهارم، شمارۀ 13، صص 63-35.
فاینبرگ، جول (1384)، خودگرایی روان‌شناختی، ترجمۀ منصور نصیری، در: جستارهایی در روان‌شناسی اخلاق، قم: معارف.
فرانکنا، ویلیام، (1380)،‌  فلسفۀ اخلاق، انشاالله رحمتی، چاپ اول، تهران: انتشارات حکمت.
کرات، ریچارد (1383)، خودگرایی و دیگرگرایی در فلسفه اخلاق، مجلۀ معرفت، ترجمه منصور نصیری، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، شمارۀ 78، 53- 56.
گنسلر، هری (1392)،  درآمدی جدید به فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ حمیده بحرینی و ویراستاری مصطفی ملکیان، چاپ چهارم، تهران: آسمان خیال.
لورنس، توماس (1384)، جستارهایی در روان‌شناسی اخلاق، ترجمۀ منصور نصیری، قم: دفتر نشر معارف.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم شیرازى (1360)، اسرار الآیات، به تحقیق خواجوى، چاپ اول، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ اسلامی.
_____________________، (1389)، تفسیر سورۀ واقعه،  تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
_____________________، (1361)، تفسیر القرآن الکریم ، جلد 6 و7، تصحیح محمد خواجوی، قم: بیدار.
_____________________، (1366)، تفسیر القرآن الکریم ، جلد2 و3 و7، چاپ دوم، قم: بیدار.
_____________________، (1363)، تفسیر القرآن الکریم، جلد4، قم: بیدار.
_____________________، 1981)،  الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیۀ علامه طباطبایى)، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‌____________________، (1368)،  الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی.
____________________، (1360)،  الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
____________________، (1385)،الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة ، ترجمه و تفسیر دکتر جواد مصلح، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سروش.
_____________________، (1371)، عرفان و عارف نمایان، چاپ سوم، تهران: الزهرا.
_____________________، (1381)، کسر الاصنام الجاهلیه، مقدمه و تصحیح دکتر جهانگیری، چاپ اول، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
_____________________، (1354)، المبدأ و المعاد، چاپ اول، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
_____________________، (1420)، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتألهین، چاپ دوم، تهران: حکمت.
_____________________، (1363)،  مفاتیح الغیب، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات.
مور، جورج ادوارد (1388ش)، مبانی اخلاق، علی عسگری یزدی، قم: انتشارات سمت.
نصیری، منصور (1382) ، تأملی در بحث خودگرایی و دگرگرایی، نقد و نظر، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شمارۀ 31و 32، صص 403- 383.
نیگل، تامس  و دیگران (1392)، دانشنامه فلسفه اخلاق، ترجمۀ انشاالله رحمتی، چاپ اول، تهران: سوفیا.
هولمز، رابرت ال،1382 ، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، ، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.
 
Becker, Lawrence C. )1992(, A History of western Ethics, Garland Publishing,_New York & London
Hume, David )1989(, An Enquiry Concerning the principles of Morals, Oxford university.ichard kraut "Egoism and Altruism" in: Routledge Encyclopedia Vol. 3, pp. 246-248.
Lawrence ) 2001(, Blum' Altruism' in: Encyclopedia of Eithics, eds. Beker, Vol.1
Mackinnon, Barbara) 1998(, Ethics, Theory and Comemporary Lssues. U.S.A: Wad worth.
Sober Elliott‌) 2000 (, Psychological Egoism in: The Black Well Guide to Ethical, ed, Hugh Laflletle, Black Well PuIiblsh.