تفکر سیستمی حکمت متعالیه در شناخت محیط زیست (مطالعه‌ی موردی: زمین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 --

2 معارف ـ الهیات ـ دانشگاه فردوسی مشهد ـ ایران

چکیده

چکیده
از قرن بیستم تفکر سیستمی به عنوان یک تفکر کل‌نگر و کارآمد در مطالعه‌ی سیستم‌های پیچیده با تأکید بر درک اصول مهمی چون «همبستگی و تعامل بین اجزا»، «هدفمندی» و «تکامل‌پذیری» در سیستم مورد توجه اندیشمندان قرار گرفت. در این میان آنچه کمتر مورد توجه قرار گرفته است تبیین فلسفی این نوع از تفکر می‌باشد. مقاله‌ی حاضر با روش توصیفی‌‌ ـ تحلیلی به بررسی تفکر سیستمی در حکمت متعالیه ـ به عنوان یک نظام جامع فلسفی توحیدمحورـ و بازتاب آن در شناخت محیط زیست به‌ویژه زمین ـ خاستگاه تکون و تکامل موجودات ـ صورت گرفته است. بررسی اصول هستی‌شناسی حکمت متعالیه چون اصالت وجود، تشکیک وجود، وحدت وجود، وجود ربطی و حرکت جوهری نشان از آن دارد که نگاه ملاصدرا به پدیده‌های طبیعی چون زمین بر اساس تفکر سیستمی است و اصول اساسی این تفکر و مزایای آن در آن وجود دارد. در چنین رویکردی هستی یک کل با اجزای به هم‌پیوسته است و زمین به عنوان جزئی مهم از این سیستم جامع به صورت یک سیستم یکپارچه و هدفمند، در سیری استکمالی به سوی منبعی قدسی در حرکت است. بی‌شک این نوع از تفکر، طبیعت‌شناسی نوینی را فراروی دست‌اندرکاران محیط زیست قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Transcendental Systematic Theosophy in Knowing the Environment: A Case Study of the Earth

نویسندگان [English]

  • Ali Masrouri 1
  • Ali Reza NajafZadeh Torbati 2
  • Ali Reza Azad 2
1 --
2 Department of Faculty of Theology Ferdowsi University Mashhad (FUM) Iran
چکیده [English]

From the twentieth century onwards, the systemic thought has been focused by the intellectuals as a holistic and efficient one in studying complex systems with emphasis on understanding important principles such as “togetherness and interaction between parts”, “meaningfulness”, and “evolutionism”. Meanwhile in this case, the point which has been less paid attention to is the philosophical elaboration of such a thought. Utilizing a descriptive-analytical method, the authors of the present paper is to study the systematic thought in transcendental theosophy as a comprehensive philosophical monotheistic system and its reflection on knowing the environment, namely the Earth which is considered to be the origin and evolution of beings. Investigating the principles of transcendental theosophy ontology such as fundamentality of existence, gradation of being, transcendent unity of being, relative existence, and the motion in the category of substance show that Mullah Sadrā’s view to natural phenomena such as the Earth is based on a systemic thought and the basic principles of such a thought and its merits are reflected in his viewpoint.  In such an approach, the being is a whole with integrated parts whose integrated elements are consequential and network-fashioned, which depicts a compound one of this immense complex. As one of the most important part of a comprehensive and meaningful system (the being), the earth is evolving transcendentally toward the celestial source. Undoubtedly, such a thought opens up a new horizon to a new naturalism for those in charge of environmental issues. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Systemic thought
  • the Earth
  • Transcendental Theosophy
  • Mulla Sadrā
  • environment
  1. قرآن کریم، ترجمۀ مکارم شیرازی.
  2. ابن­سینا، شیخ­الرئیس (1404)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
  3. اکاف، راسل (1382)، بازآفرینی سازمان، ترجمۀ تقی ناصر شریعتی و همکاران، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
  4. امان­اللهی بهاروند، سکندر (1392)، تأثیر فرهنگ بر انسان و طبیعت، تهران: افرند.
  5. بحرانی، هاشم بن سلیمان (1415)، البرهان فی تفسیر القرآن، دوره‌ی پنج جلدی/جلد سه، قم: مؤسسة البعثة قسم الدراسات الاسلامیة.
  6. برتالنفی، لودویگ فون (1366)، مبانی تکامل و کاربردهای نظریه عمومی سیستمها، ترجمۀ کیومرث پریانی، تهران: تندر.
  7. بستانی، فؤادافرام، (1375)، فرهنگ ابجدی، تهران: اسلامی.
  8. حکیم سبزواری (1379)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن‌زاده آملی، تهران: نشر ناب.
  9. دوران، دانیل (1991)، نظریۀ سیستم‌ها، ترجمۀ محمد یمنی دوزی مرخابی، تهران: افست.
  10. دوروسنی، ژوئل (1370)، روش تفکر سیستمی، ترجمۀ امیرحسین جهانبگلو، تهران: پیشبرد.
  11. دهباشی، مهدی (1379)، «شبکۀ سیستمی هستی‌شناسی ملاصدرا و بازتاب آن در فیزیک جدید»، خردنامۀ صدرا، دورۀ 27، شماره 22، صص 66-46.
  12. رازى‏، محمدبن­عمر/فخرالدین، ‏(1986)، مفاتیح الغیب ‏(تفسیر کبیر)، دورۀ 32 جلدی/ جلد نوزده، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالقلم.
  14. رضاییان، علی، (1384)، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، تهران: انتشارات سمت.
  15. زمردیان، رضا، (1373)، واژه­های دخیل اروپایی در فارسی«همراه با ریشه هر واژه»، مشهد: آستان قدس رضوی.
  16. سادوسکی، و.ن، و همکاران (1361)، نظریۀ سیستم‌ها (مسائل فلسفی و روش­شناختی)، ترجمۀ کیومرث پریانی، تهران: تندر.
  17. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد‌بن ­ابراهیم (1981)،  الحکمة المتعالیة فی ­الأسفار العقلیة الأربعة، دورۀ نه جلدی/جلد 1، 2، 3، 5، 6، 7، 8، 9، بیروت: دار احیاء­ التراث­ العربی.
  18. ________، (1417ق)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، دورۀ دو جلدی/ جلد یک، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  19. ________، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار، قم.
  20. ________، (1360)، اسرار الآیات و أنوار البیّنات، تحقیق خواجوی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی.
  21. ________، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  22. ________، (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
  23. ________، (1302ق)، مجموعة الرسائل التسعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  24. ________، (1387)، سه رسائل فلسفی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
  25. طباطبایی، محمدحسین (1363)،نهایة ‌الحکمة، تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.
  26. طبرسى، فضل­بن­حسن ‏(1377)، تفسیرجوامع­الجامع، تهران: دانشگاه تهران‏.
  27. عیاشى، محمد بن مسعود (1380)، تفسیر العیّاشی، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى،‏ دورۀ دو جلدی/ جلد دوم، تهران: چاپخانۀ علمیه.
  28. فولنز، ریچارد، و همکاران (1393)، اسلام و محیط زیست، ترجمۀ محمد خواجه­حسینی و سیدشهاب‌الدین معین­الدینی، مشهد: جهاد دانشگاهی.
  29. قاسمی، جواد (1385)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه، کلام و منطق، مشهد: آستان قدس رضوی.
  30. کلایتون، سوزان؛ مایرز، جین (1390)، روان­شناسی حفاظت از محیط زیست، ترجمۀ مجید صفاری­نیا و همکاران، تهران: ارجمند.
  31. کومنر، باری (1382)، انسان و محیط زیست، ترجمۀ بهروز دهزاد، تهران: موج سبز.
  32. گروه واژه­گزینی (1394)، فرهنگ واژه­های مصوب فرهنگستان «دفتر دوازدهم»، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  33. لغت‌نامۀ آکسفورد، (1999م)، تهران: انتشارات استیری.
  34. محمدرضایی، شهریار (1388)، رویکرد سیستمی به تجزیه و تحلیل اکوسیستم­ها، تهران: آییژ.    
  35. مدوز، دانلا (1392)، چه باشد آنچه خوانندش تفکر سیستمی؟، ترجمۀ فرشید عبدی و مسعود خرداد، تهران: چالش.
  36. مرعشی، جعفر، و همکاران (1385)، تفکر سیستمی و ارزیابی کارآمدی آن در ادارۀ جامعه و سازمان، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
  37. مصطفوی، حسن (1430)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، دورۀ چهارده جلدی/ جلد پنج، بیروت: دار‌الکتب العلمیه. 
  38. مطهری، مرتضی (1372)، مجموعه آثار، دورۀ بیست و هفت جلدی/جلد سه، تهران: صدرا.
  39. معین، محمد (1386)، فرهنگ فارسی، دورۀ دوجلدی/ جلد اول، تهران: آدنا.
  40. میلتون، کِی (1382)، طبیعت مهربان؛ به‌سوی اقلیم عاطفه، ترجمۀ محمدمهدی رستمی شاهرودی، تهران: سازمان حفاظت از محیط زیست.
  41. نصر، سیدحسین (1384)، دین و نظام طبیعت، ترجمۀ دکتر محمدحسن قفغوری، تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
  42. وست چرچمن، چارلز (1369)، نظریۀ سیستم‌ها، ترجمۀ رشید اصلانی، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.