بازخوانی اخلاقیِ مسئله گوشت‌خواری در عرفان اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه اخلاق، دانشکده الهیات، دانشگاه قم

2 دپارتمان ادیان، دانشگاه تورنتو

چکیده

گیاه خواری یک سنت شرقی است. اعتقاد بر این است که شکل گیری این سنت در غرب، چه در میان فیلسوفان اخلاق و چه در میان مردم عادی تحت تاثیر آموزه های آیین بودا و دین هندو شکل گرفته است. بر اساس این نگاه، خوردن گوشت مستلزم نقض یک قاعده اخلاقی و از این رو اخلاقا نارواست. گوشت خواری به منظور رعایت حقوق حیوانات و اجتناب از انجام رفتاری غیر اخلاقی نسبت به حیوانات ترک می شود. استدلال های مخالف گوشت خواری در این سیاق صبغه ای دیگر محور دارند، با این توضیح که حیوانات را نیز مصادیق مفهوم "دیگری" می دانند. از سویی دیگر ترگ گوشت خواری در میان برخی صوفیان نیز رایج بوده است. عده ای بر این عقیده اند که ترک گوشت خواری در تصوف نیز تحت تاثیر مکاتب هندی بوده است و صوفیان گوشت خواری را اخلاقا ناروا می دانند. مولفین این مقاله بر این باورند که عمل به این سنت در میان عارفان مسلمان تحت تاثیر سایر مکاتب نبوده و مبانی ترک گوشت خواری در میان آنان با پیروان مکاتب هندی و فیلسوفان اخلاق معاصر متفاوت است. ترک گوشت خواری در تصوف بیشتر مبنایی انسان محورانه - و نه دیگر محورانه- داشته و بیشتر کارکردی سلوکی دارد. از این رو گوشت خواری در تصوف، علی الظاهر، یک مسئله اخلاقی نیست. با این حال، گمان می شود که با مد نظر قرار دادن اخلاق فضیلت گرا می توان تبیینی اخلاقی از ترک گوشت خواری در میان صوفیه به دست داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Carnivorousness Ethical Issue in Islamic Mysticism Revisited

نویسندگان [English]

  • Mohsen Shabani 1
  • soroush dabbagh 2
1 Dep. Ethics, Faculty of Theology, Qom University, Iran
2 Department of religious studies, University of Toronto
چکیده [English]

It is believed that vegetarianism is an oriental tradition and is formed in the Western philosophers of ethics or ordinary people under the influence of Buddhism teachings and Hindu religion. Accordingly, carnivorousness entails violating an ethical rule and consequently is considered to be inadmissible. Carnivorousness is inadmissible due to observing animal rights, so it is abandoned. Anti- carnivorousness argumentations in this register have got “the-other-oriented” background, as animals are regarded as instances of “the-other”. On the other side, abandoning carnivorousness has been common for some Sufis. Some believe that abandoning carnivorousness in some Sufist schools has been under the influence of some Hindu schools and Sufis regard carnivorousness ethically inadmissible. The authors of this paper contend that adhering to such a tradition among the Muslim mystics has not been influenced by other schools of thought and the principles of abandoning carnivorousness by Muslim mystics has been different from the adherents of Hindu schools and contemporary philosophers of Ethics. Abandoning this habit in Sufism is more humanistic rather “the-other-oriented” and its function is more related to the spiritual conduct of people. Thus, it seems that carnivorousness in Sufism is not an ethical issue. However, if the virtuous ethics is taken into account, an ethical elaboration on abandoning carnivorousness by Sufism could be concluded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sufism
  • vegetarianism
  • altruism
  • ethical virtuousness
  • animal behavior
  1. ابن‌جوزی، عبدالّرحمن بن علیّ (1368)، تلبیس ابلیس، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  2. ارسطو (1392)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمد‌حسن لطفی، تهران: طرح نو
  3. باخرزی، ابوالمفاخر یحیی، (1383)، اوراد‌الاحباب و فصوص‌الآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. دباغ، سروش (1388)، درس گفتارهایی در فلسفۀ اخلاق، تهران: صراط.
  5. دیویس، کالین، (1386)، درآمدی بر اندیشۀ لویناس، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
  6. سینگر، پیتر (1396)، آزادی حیوانات، ترجمه بهنام خداپناه، تهران: ققنوس
  7. شایگان، داریوش (1386)، ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، تهران: امیرکبیر
  8. شعبانی، محسن (1390)، «عرفان اسلامی و شأن اخلاقی حیوانات»، پژوهشنامۀ عرفان، شم هفتم، صص 20-1.
  9. شهبازی، آرامش (1391)، «حقوق حیوانات: تأملی در نظریه و رویه»، فصلنامۀ پژوهش حقوق، سال چهاردهم، شمارۀ 36، صص 56-27.
  10. عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّد (1376)، الهی‌نامه، به تصحیح فؤاد روحانی، تهران: زوّار.
  11. _______، (1372)، تذکرۀ الاولیاء، بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهارس محمّد استعلامی، تهران: زوّار.
  12. علیا، مسعود (1389)، کشف دیگری همراه با لویناس، تهران: نشر نی.
  13. قشیری، عبدالکریم‌بن هوازن (1379). الرّسالۀ القشیریۀ، ترجمة ابوعلی حسن‌بن احمد عثمانی، با تصحیحات و استدراکات بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
  14. محمد‌بن منوّر (1366اسرار التّوحید فی مقامات الشّیخ ابی سعید، تصحیح، تعلیق و مقدمه از محمد‌رضا شفیعی کدکنی، تهران: طهوری.
  15. مولوی، جلال‌الدّین محمّد‌بن محمّد (1381)، فیه ما فیه، با تصحیحات و حواشی بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
  16. _______، (1383). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، به کوشش محمد رضا برزگر خالقی، قزوین: سایه‌گستر.

17. Thomson, Anne (1999), Critical Reasoning in Ethics, a practical introduction, London: Routledge.

18. Cohen, Martin (2003), 101 Ethical Dilemmas, New York: Routledge.

19. Manuel Velasquez, Claire Andre, Thomas Shanks, S.J., and Michael J. Meyer, (1996), Thinking Ethically, Issues in Ethics V7 N1

20. Singer, Peter (1993), Practical Ethics, Second Edition Cambridge: Cambridge University Press.

21. ________, (1986), All Animals are equal, in P. Singer (ed.) Applied Ethics, Oxford: Oxford University Press.