نقش عقل در برانگیختن رفتا‌رهای اخلاقی از منظر علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد (نویسندۀ مسئول)

3 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از جمله مسائل مهم در مباحث اخلاقی و فلسفۀ اخلاق، عامل انگیزش اخلاقی و تحقق فعل اخلاقی است. در این جستار می‌کوشیم نقش عقل در انگیزش اخلاقی را از منظر علامه طباطبایی بررسی کنیم. در این راستا، ابتدا سهم و نقش عقل را در افعال ارادی بررسی کرده و عوامل تحقق یک فعل ارادی از منظر علامه طباطبایی مشخص می‌نماییم. سپس مؤلفه‌های مؤثر بر اعتبارسازی صحیح عقل عملی را که منجر به تحقق فعل اخلاقی می‌شود، بررسی می‌کنیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از نظر علامه ادراکات حقیقی که توسط عقل نظری ادراک می شوند، علت ناقص انگیزش در فعل اخلاقی و ادراکات اعتباری که توسط عقل عملی اعتبار می‌گردد، عامل تحقق عمل می‌باشند، چنان که علامه نیز در تعریف عقل عملی، آن را مبدأ افعال ارادی برمی‌شمارد. البته اعتبارسازی عقل عملی تحت‌تأثیر مؤلفه‌هایی است که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Intellect in Motivating Moral Behaviors from the Perspective of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī

نویسندگان [English]

  • Maryam Ghollasi 1
  • mohamad kazem elmi 2
  • Seyyed Morteza Hosseini Shahrudi 3
1
2 ferdowsi
3 Philosophy, Theology. Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Among the important issues in moral discourses and philosophy of ethics is the factor of moral motivation and the actualization of moral action. This paper seeks to examine the role of intellect in moral motivation from the perspective of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī. In this regard, first, the role of intellect in voluntary actions are examined and the factors for the actualization of a voluntary act are specified from the perspective of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī and then, the components affecting the correct validation of practical intellect that lead to the realization of a moral act are examined. The findings of this study show that according to ‘Allāma, real perceptions that are perceived by theoretical intellect are the cause of incomplete motivation in moral action and the conceptual perceptions that are validated by practical intellect, are the cause of the actualization of action, as ‘Allāma in the definition of practical intellect considers it as the source of voluntary actions. Of course, the validation of practical intellect is influenced by the components that will be addressed in this study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: reason
  • ethics
  • credit perceptions
  • voluntary verbs
  • Allameh Tabatabai
  1. ابن سینا،حسین بن عبدالله،(1388)، الاشارت و التنبیهات، مع الشرح لنصیر الدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی و شرح الشرح لقطب الدین محمد بن محمد بن ابی جعفر الرازی، قم: البلاغه.
  2. ارسطو،(1378)، اخلاق نیکوماخوس،ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: انتشارات طرح نو
  3. طباطبایی، محمدحسین (1333)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری، ج 2، تهران: آخوندی،
  4. طباطبایی، محمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج14، چاپ دوم، قم: اسماعیلیان.
  5. طباطبایی، محمدحسین (1394 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج6، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
  6. طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمۀ محمد باقر موسوی همدانی، جلد 2، 11، 12،13، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی
  7. طباطبایی، محمدحسین (1387) آغاز فلسفه (ترجمۀ بدایة الحکمه)، ترجمۀ محمدعلی گرامی به کوشش سید هادی خسرو شاهی، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  8. طباطبایی، محمدحسین (1388)، بررسیهای اسلامی، به کوشش هادی خسروشاهی، ج 1، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  9. طباطبایی، محمدحسین (بی تا)، رسائل سبعه، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
  10. طباطبایی، محمدحسین (1388)، روابط اجتماعی در اسلام، ترجمۀ محمد جواد حجتی کرمانی، به کوشش هادی خسرو شاهی، چاپ دوم ، تهران: اطلاعات.
  11. طباطبایی، محمدحسین (1387)، مجموعه رسائل، به کوشش هادی خسرو شاهی، ج1، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  12. طباطبایی، محمدحسین (1362)، نهایة الحکمه، قم: جامعۀ مدرسین.
  13. طباطبایی، محمدحسین (1372)، نهایة الحکمه، ترجمۀ علی شیروانی، چاپ اول، ج 2، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  14. فنایی، ابوالقاسم (1384)، دین درترازوی اخلاق، تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی صراط.
  15. کاپلستون، فردریک (1375)، تاریخ فلسفه، ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، ج 6، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی و سروش.
  16. گمپرتس، تئودور (1375)، متفکران یونانی، ترجمۀ محمد حسن لطفی، ج2، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.
  17. لورنس، توماس(1384)، روانشناسی اخلاق، ترجمۀ منصور نصیری، مجموعه مقالات جستارهایی در روان‌شناسی اخلاق، قم: نشر معارف.
  18. مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، ج6، تهران: صدرا.
  19. مطهری، مرتضی(1363)، نقدی بر مارکسیسم، چاپ اول، تهران: انتشارات صدرا.
  20. هیوم، دیوید، (1377)، تحقیق در مبادی اخلاق، ترجمۀ رضا تقیان وزنه، تهران: انتشارات گویا گویا