«تأسیس اصل» به مثابۀ روش مطالعۀ انتقادی؛ گزارش موردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

2 استادیارفلسفه و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله از رویکردی انتقادی در مطالعات روش­شناسی با عنوان «تأسیس اصل» یاد می­کند و در پی تبیین این روش کاربردی برآمده ‌است. روش «تأسیس اصل» در قالبی عینی و با مشارکت پژوهشگران حوزۀ علوم انسانی توضیح داده شده‌ و براین‌اساس، پژوهشگران در مراحل چهارگانه و با معین شدن مطالعه‌ای موردی، به نتایج مشخصی رسیده‌اند و کاربردی بودن ساختار و محتوای روش، نشان داده شده‌ است. ازاین رو پژوهش پیش‌رو از خصلت کارگاهی نیز برخوردار است و می‌تواند در مقیاس‌های مختلف دیگری نیز به کار بسته شود. نوشتار پیش‌رو بر اساس توجه‌به روابط سه‌گانۀ هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی، تأکید خود را بر توجه‌ به اهمیت و جایگاه اعتباریِ روش‌شناسی در علوم اجتماعی و انسانی قرار داده است، در نتیجه، مبنای تبیین «تأسیس اصل»، وجود ضرورت در پاسخ به «چگونگی» نقد و در جهت تحقق فضای «نقدعلمی» در قلمرو علوم انسانی است. پیش از شرح و ارائۀ این روش کاربردی در حوزۀ مطالعات انتقادی، ریشه‌ها و مبانی معرفتی، و بروز و ظهور نقد علمی بیان شده تا به پیش زمینه­های تکیه‌گاه عقلانی آن نیز توجه شود. همچنین در بدنۀ تحقیق و در اثنای توجه‌به روش «تأسیس اصل» بر حرکت در مسیر تفکر انتقادی به‌مثابۀ مقدمه ای بنیادین برای ورود به نقدپژوهی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Establishing a Principle” as a Method of Critical Study; a Case Study Report

نویسندگان [English]

  • Ali Bahrami 1
  • Seyad Hosein Hoseini 2
1 PhD Student in Political Thought, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This article mentions a critical approach in methodological studies entitled “establishing a principle” (ta’sīs-i aṣl) and seeks to explain this practical method. The method of “establishing a principle” has been explained in an objective format with the participation of researchers in the field of humanities, and therefore, the researchers have reached specific results in four stages and by setting up a case study, the applicability of the structure and content of the method has been shown. Therefore, the current research has the qualification for a workshop and can be used in various other scales as well. Based on the consideration of the three relationships of ontology, epistemology, and methodology, the present research has placed its emphasis on the importance and creditable position of methodology in social and human sciences, therefore, the basis for explaining “establishing a principle” is the existence of necessity in response to the “quality” of criticism and toward realizing an atmosphere of “scientific critique” in the realm of humanities. Before describing and presenting this applied method in the field of critical studies, the epistemological roots and foundations, and the emergence of scientific criticism are stated so as to draw attention to the background of its rational support. Similarly, in the main part of the research and while paying attention to the “establishing a principle” method, the movement toward critical thinking has been dealt with as a fundamental introduction for entering critical research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodology
  • establishing a principle
  • critical research
  • critical thinking
  • humanities
  1. ارشاد، فرهنگ (1393)، «پیوندهای تفکر علمی با اندیشه نقد؛ ضرورت رواج نقد در پویایی و توسعه علم». ماهنامه نقد کتاب علوم‌اجتماعی، شمارۀ 2و1، ص52-43.
  2. بشیریه، حسین (1392)، اندیشه‌های سیاسی قرن‌بیستم؛ لیبرالیسم ومحافظه‌کاری، چاپ‌چهاردهم، تهران: نی.
  3. بابی، سعید (1379)، هراس‌بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمۀ غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. پوپر، کارل (1389)، اسطورۀ چارچوب؛ در دفاع از علم‌وعقلانیت، تهران: طرح‌نو.
  5. تیلر، اِ. ای (1391)، سقراط، ترجمۀ مهدی کهندانی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی.
  6. حسینی، سیّدحسین (1379)، پیامبر وحدت، تهران: مؤسسۀ انتشارات اطلاعات.
  7. حسینی، سیدحسین (1397)، «تحلیل الگوی مفهوم نقدعلمی». دو فصلنامۀ پژوهش‌های عقلی نوین، شمارۀ 4،ص 117-97.
  8. حسینی، سیدحسین (1399)، روش، مسئله، نقد، تهران: نقد فرهنگ.
  9. ساروخانی، باقر (1388)، روش‌های تحقیق در علوم‌اجتماعی، چاپ‌دهم، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌ فرهنگی.
  10. سلطانی، سیدعلی‌اصغر (1392)، قدرت، گفتمان و زبان، چاپ‌چهارم، تهران: نی.
  11. شارون، جوئل (1385)، ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چاپ‌پنجم، تهران: نی.
  12. قادری، حاتم (1392)، اندیشه‌های سیاسی در قرن‌بیستم، چاپ‌ چهاردهم، تهران: سازمان سمت.
  13. قزلسفلی، محمدتقی (1386)، «سقراط و فلسفه‌سیاسی معاصر»، فصلنامۀ پژوهش حقوق‌عمومی. دورۀ 9، شمارۀ 23، ص200-175.
  14. کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه: از ولف‌ تا کانت، ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چاپ‌چهارم، تهران: علمی ‌و فرهنگی.
  15. کهون، لارنس (1385)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
  16. مردیها، مرتضی (1385)، مبانی نقد فکر سیاسی، تهران: نی.
  17. مطهری، مرتضی (1387)، آشنایی با کلیات علوم‌اسلامی، جلد اول، چاپ‌ چهارم، تهران: صدرا.
  18. معینی‌ علمداری، جهانگیر (1394)، روش‌شناسی نظریه‌های جدید در سیاست، چاپ‌ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
  19. هوف، گراهام (1365)، گفتاری دربارۀ نقد، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: امیرکبیر.