عقل و معیار اعتدالگرایی از دیدگاه کلام اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه قم

2 معاون گروه فلسفه و کلام اسلامی/دانشگاه قم

3 گروه قران و حدیث دانشگاه قم

چکیده

این نوشتار در پی آن است که معیار اعتدال‌گرایی را از دیدگاه کلام امامیه بررسی نماید. به این منظور معیار اعتدال‌گرایی را به لحاظ معناشناختی و روش‌شناختی کاویده و به اعتدال در معنای اعم آن بر اساس قرآن و روایات پرداخته‌ایم. سپس آیات و روایات دال بر اعتدال را با تفاسیر و روایات مرتبط با آن‌ها محک زده و مبنای اعتدال اسلامی را به دست داده‌ایم و تأیید آن بر اساس سیرۀ معصومین: را بررسی کرده‌ایم. در امتداد بحث، مسئلۀ حجیت عقل در اثبات اعتدال نیز مطرح شده است. با تطبیق دادن سیره و روش اعتدالی این بزگواران به عنوان معدن رسالت وامامت با آیاتی که به اعتدال در روش و منش حکم دارند، معیارهای اعتدال‌گرایی و افراط‌گرایی به این نحو معین شد که مرجعیت و حجیت کتاب، سنت و عقل و استفاده از آن‌ها در خصوص حد اعتدال باید مدنظر قرار گیرد و هرآنچه با سیرۀ ائمه: منافات داشته باشد به‌مثابۀ خروج از مسیر اعتدال‌گرایی بوده و مورد وثوق نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reason and the Criterion of Moderation from the Perspective of Imāmī Theology

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Hosseini Amini 1
  • Ali Alahbedashti 2
  • Golamhosein Arabi 3
1
2 Islamic Philosophy and Theology/Qom University
3 Quran and Hadith/Qom University
چکیده [English]

This article seeks to examine the criterion of moderation from the perspective of Imāmī theology. To this end, we have explored into the criterion of moderation in terms of semantics and methodology, and we have addressed moderation in its general meaning based on the Qur’an and hadiths. Then, we have assayed the verses and narrations indicating moderation with the interpretations and traditions related to them, presented the basis of Islamic moderation, and discussed its verification based on the sīra of the Infallibles (A.S.). Along the discussion, we have also discussed the validity of reason in proving moderation. By comparing the sīra and moderate manner of these noble figures as the Source of Messengership (ma’dan al-risāla) and Imamate with the verses that order moderation in method and character, the criteria of moderation and extremism were determined in such a way that the authority and validity of the book, tradition, reason and usage of them should be considered regarding the level of moderation, and anything that contradicts the sīra of the Imams (A.S.) is considered to be a departure from the path of moderation and is not trustworthy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "criterion"
  • "moderation"
  • "Islamic theology"
  • "Imāmīyya"
  • "intellect"
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه.
  3. اله‌بداشتی، علی (1399)، مبانی فلسفی علم کلام اسلامی، قم: انتشارات کلام معاصر.
  4. آمدی، ابوالفتح عبدالواحد بن محمد تمیمی (1395)، غررالحکم و دررالکلم، ترجمۀ محمدعلی انصاری، قم: امام عصر(عج).
  5. بحرانی، یحیی بن الحسین (1388)، الشهاب فی الحکم والآداب، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  6. برنجکار، رضا (1378)، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم: کتاب طه.
  7. ری‌شهری، محمد. (1425ق). موسوعه الإمام علی بن أبی طالب(ع) فی الکتاب والسنه والتاریخ. قم: دارالحدیث.
  8. ___________، (1389)، میزان الحکمه، قم: دارالحدیث
  9. صالحی مازندرانی، محمد (1342)، شرح اصول کافی، تهران: المکتبه الاسلامیه.
  10. طباطبایی، سید محمد حسین (1378)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی‌همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  11. ___________، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  12. طبری، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
  13. طوسی، محمد بن حسن (1389)، عدة الاصول، قم: بوستان کتاب
  14. عیناثی، محمد بن محمد (1384)، المواعظ العددیه، قم: طلیعه نور.
  15. قرشی، سید علی اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  16. قمی، شیخ عباس (1414)، سفینه البحار، قم: اسوه
  17. کلینی، محمد بن یعقوب (1387)، اصول کافی، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، قم: اسوه.
  18. متقی‌هندی، علاءالدین علی بن حسام (1419ق)، کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  19. مجلسی، محمد باقر (1374)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  20. مسلم بن حجاج (1412)، صحیح مسلم، قاهره: دارالحدیث
  21. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1371)، تصحیح الاعتقاد، محقق حسین درگاهی، مقدمه و تعلیقات سیدهبة‌الدین شهرستانی، قم: کنگره بزرگداشت شیخ مفید.
  22. مکارم‌شیرازی، ناصر (1386)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  23. نعمانی، شبلی (1386) تاریخ علم کلام، تهران: اساطیر.