دیگری و استکمال نفس در حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه موسسه آموزش عالی آل طه

2 استاد تمام فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

مسئله این تحقیق، دیگری و تأثیر آن در استکمال نفس از دیدگاه حکمت صدرایی است. برخی از متفکران معاصر در غرب به بحث دیگری و انواع مناسبات انسانی پرداخته‌اند و هر یک از زاویه‌ای آن را بررسی نموده‌اند. استکمال نفس از مسائلی است که ملاصدرا به واسطۀ دو اصل «جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا» بودن نفس و «حرکت جوهری»، آن را توجیه عقلانی کرده است. کمال آدمی بر به‌کارگیری دو قوۀ نظری و عملی و رسیدن به مرتبۀ عقل مستفاد و تخلیۀ نفس از رذائل اخلاقی وابسته است. از منظر ملاصدرا، استکمال نفس تنها از رهگذر نشیءۀ دنیوی و حیات اجتماعی قابل‌تحقق است. بی‌‌تردید در حیات اجتماعی نیز آدمی با دیگران ارتباط دارد و سعادت و شقاوت نفس تا حد زیادی در گرو نحوۀ تعامل با آنهاست. مصادیق دیگران، تودۀ مردم، استاد و ولی جامعه است. سالک در سفر چهارم نیز ناگزیر با دیگران، مرتبط است و از این رهگذر نه تنها در هدایت آنان رهگشاست، بلکه این ارتباط در سیر صعودی او نیز اثربخش است. در این مقاله با روش تحلیلی، نحوۀ اثربخشی دیگران در استکمال نفس بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Other and Perfection of the Soul in Sadra's Philosophy

نویسندگان [English]

  • hamede Rastaei 1
  • abdollah nasri 2
1 Department of Philosophy, Al-Taha Institute of Higher Education
2 Professor of Philosophy at Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The issue reviewed in this research is the other and its effect on perfection of the soul from the viewpoint of Mulla Sadra's philosophy. Some contemporary thinkers in the West have paid attention to the issue of the other and various types of human relationships and each have addressed this issue from a different angle. Perfection of the soul is one of the issues that has been rationally justified by Mulla Sadra through the two principles of "corporeality of contingency and spirituality of persistence" of the soul and "substantial motion". The perfection of a person depends on the use of two theoretical and practical faculties and reaching the rank of acquired intellect and emptying the soul of moral vices. From Mulla Sadra's viewpoint, perfection of the soul can only be achieved through worldly mode of being and social life. Undoubtedly, in the social life, human beings are connected with others, and the prosperity and adversity of the soul depends, to a large extent, on how one interacts with them. Examples of others include the mass of people, the teacher and the guardian of the society. In the fourth journey, the seeker is inevitably connected with others, and thereby, he is not only a pathfinder in guiding them, but this connection is also effective in his own upward journey. In this article, the effectiveness of others in the perfection of the soul will be examined with an analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Other
  • the Perfection of the Soul
  • prosperity
  • adversity
  • Mulla Sadra
  1. اسعدی، علیرضا (1392)، «بررسی فرایند استکمال نفس از دیدگاه ملاصدرا»، معرفت فلسفی، بهار، ص91-113.
  2. رضی‌زاده، سید علی و عین‌الله خادمی (1392)، «تکامل و صیرورت نفس در پرتو تخلق به آموزه‌های اخلاقی با تکیه بر آراء صدرالمتالهین شیرازی»، تأملات فلسفی، ش11، پاییز، ص 72-41.
  3. زبیدی، محمد مرتضی (1306)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: کمنشورات دار مکتبة الحیاة.
  4. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1361الف)، ایقاظ النائمین‏، مقدمه و تصحیح دکتر محسن مؤیدى، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  5. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوى، چاپ دوم، قم: انتشارات بیدار
  6. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
  7. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1354)، مبدأ و معاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
  8. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1360الف)، اسرارالآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
  9. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1981م)، الحکمة المتعالیه فی اسفار الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث.
  10. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1422)، شرح الهدایة الاثیریة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  11. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1381)، کسر اصنام الجاهلیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  12. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1340)، رسالة سه اصل، تهران: دانشگاه علوم معقول و منقول.
  13. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1383)، شرح اصول کافی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  14. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1360ب)، شواهد الربوبیه، مشهد: المرکز الجامعی النشر.
  15. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1361ب)، العرشیة، تهران، انتشارات مولی.
  16. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1378)، سه رسائل فلسفی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  17. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم [بی‌تا]، حاشیه بر الهیات شفا، قم: انتشارات بیدار.
  18. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم  (1302ق)، رسالة فی الواردات القلبیة در الرسائل، تهران: بی‌نا.
  19. غفاری، حسین (1389)، « استکمال نفسانی از طریق نظر و عمل، از منظر حکما و عرفای اسلامی»، فلسفه، پاییز و زمستان، ش 38، ص 34-5.
  20. فنایی اشکوری، محمد (1395)، «ابعاد معرفت نفس و نقش آن در استکمال نفس انسانی»، حکمت اسلامی، سال سوم، شمارۀ دوم، ص 163-137.
  21. مقری فیومی، احمد (1928)، کتاب الصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ هفتم، قاهره: المطعبة الامیریه.
  22. وفائیان، محمد حسین (1394)، «واکاوی مفهومی-وجودی استکمال نفس در مراتب کمال»، حکمت اسراء، ش 24، ص 75-53.
  23. نراقی، احمد [بی‌تا]، معراج السعاده، بی­جا، انتشارات جاویدان.
  24. Levinas, Emmanuel (1998), Otherwise than being or Beyond essence, trans. Alphonso Lingis, Pittsburgh, Pennsylvania: Duquesne University Press.
  25. Peperzak, Adriaan Theodoor (1993), To the Other: An Introduction to the Philosophy of Emmanuel Levinas, West Lafayette: Purdue University Press.