خطای طبقه بندی در اندیشه ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات،‌گروه فسفه

چکیده

در این مقاله تلاش نموده‌ام پاسخ ملاصدرا به «شبهۀ معدوم مطلق» را با بهره بردن از مفهومی تازه در فلسفه معاصر تحلیل نمایم. مفهوم خطای طبقه‌بندی در اندیشۀ گیلبرت رایل، فیلسوف بزرگ تحلیل زبان، جایگاهی ویژه دارد و رایل با مفهوم‌سازی این اصطلاح، نظریۀ کلاسیک ذهن و بدن را در فلسفۀ معاصر ویران می‌کند. نوشتار حاضر این ایده را پیش می‌نهد که مفهوم خطای طبقه‌بندی در اندیشۀ ملاصدرا وجود دارد و ملاصدرا در منحل نمودن متناقض‌نمای معدوم مطلق با تعبیر و اصطلاحی دیگر از همان مفهوم بهره برده است. جانمایۀ تحلیل ملا‌صدرا از متناقض‌نمای معدوم مطلق این است که نسبت به تمایز مفهوم معدوم مطلق وآن‌چه مصداق این مفهوم فرض می­شود، اگاه شویم، یعنی اخبار از معدوم مطلق و عدم اخبار در یک طبقۀ منطقی قرار نمی‌گیرد و در این مقام ما به مفهوم خطای طبقه‌بندی می­رسیم. پس متناقض‌نمای معدوم مطلق، مصداقی فنی برای خطای طبقه‌بندی محسوب می­شود. ثمرۀ این پژوهش، بهره بردن از زبان و واژگانی تازه برای مفاهیم فلسفی در سنت فلسفۀ اسلامی است به این بیان که فیلسوف سنت ما با مفهومی که به‌وسیلۀ رایل صورت‌بندی شده، آشنا است و از آن بهره نیز برده است. بنابراین در این سپهر مقایسه‌ای، گفتگویی مشترک میان دو فیلسوف از دو سنت متفاوت را پیش نهاده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Category Mistake in Mulla Sadra’ Thought

نویسنده [English]

  • Hossein Asaadi
Department of philosophy, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

In this paper, I tried to analyze Mulla Sadra’s solution to the paradox of Ma‘dūm Motlaq (absolute non-existent) with the aid of “category mistake.” This concept had an important place in the thought of Gilbert Ryle, who conceptualized it to undermine the classical view of the mind-body problem. In this paper, we argued that Sadra used the same concept in other terminologies to solve the paradox of absolute non-existent. The basis of Mulla Sadra’s solution to the paradox rested on distinguishing the concept of Ma‘dūm Motlaq, and the object of that concept, which showed the knowledge of the two was not in one logical category. This meant there were two different logical categories to solve the paradox. Thus, the paradox itself became an instance of a category mistake in the thought of Ryle. We argued that category mistake, expressed by Ryle, had been used by early Islamic philosophers like Mulla Sadra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ryle
  • Category Mistake
  • Mulla Sadra
  • Ma‘dūm Motlaq
  • Judgement
1. ابن‌سینا، شیخ‌الرئیس (1385)، الهیات من کتاب شفاء، تحقیق آیت الله حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب. قم.
2. تفتازانی، سعدالدین [بی‌تا]، شرح المقاصد، دارالمعارف النعمانیه.
3. حلی، یوسف‌بن‌علی مطهر (1278ق)، ایضاح المقاصد فی شرح حکمه عین القواعد، تهران: دانشگاه تهران.
4. ______، (1378)، کشف‌المراد‌فی شرح تجرید ‌الاعتقاد، تصحیح حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
5. رازی، قطب‌الدین [بی‌تا]، شرح مطالع الانوار، قم: مطبعه کتب نجفی.
6. ______، (1384)، تحریر قواعد المنطقیۀ، قم: انتشارات بیدارفر.
7. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن ابراهیم (1430ق)، الحکمۀ‌المتعالیۀ فی اسفار العقلیۀ‌الاربعۀ، المجلد الاول، قم: انتشارات طلیعۀ نور.
8. ______، (1382)، الشواهد الربوبیۀ فی مناهج السلوکیۀ، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
9. ______، (1382)، شرح و تعلیقه بر الهیات شفا، تصحیح نجف‌قلی حبیبی، جلد اول، تهران: بنیاد حکمت السلامی صدرا.
10. طباطبایی، سید محمد حسین (1424ق)، نهایۀ الحکمۀ، تحقیق عباسعلی زارعی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
11. طوسی، خواجه نصیرالدین (1383)، شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، جلد اول، قم: نشر البلاغه.
12. قوشچی، علاءالدین علی‌بن ‌محمد [بی‌تا]، شرح تجرید العقاید، قم: انتشارات بیدار.
13. لاهیجی، عبدالرزاق علی بن محمد [بی‌تا]، شوارق الالهام، [بی‌جا]، مکتبه المهدوی.
14. Ryle, Gilbert (1951), The concept of mind, New York: Hutchinsons University Library.