مطالعۀ تطبیقی انتقادی دلایل ضرورت نبوت از دیدگاه فاضل مقداد و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 معاون گروه فلسفه و کلام اسلامی/دانشگاه قم

2 هئیت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. تهران. ایران

3 معاون پژوهش. مدرسه علمیه زهرای اطهر. تهران. ایران

10.22081/nir.2024.63935.1367

چکیده

از دیرباز دلایل ضرورت نبوت موردتوجه بسیاری از متفکرین اسلامی قرار گرفته است. برخی مانند اشعری‌ها که حسن و قبح عقلی را نمی‌پذیرند، برای اثبات نبوت چه در صدق ادعا و چه در محتوای رسالت، تنها معجزه داشتن را شرط دانستهاند، ولی برخی مانند عدلیه و معتزله معجزه را تنها دلیل ادعای نبوت دانسته و دلایل متفاوتی را در اثبات ضرورت نبی مطرح کرده‌اند. فاضل مقداد، متکلم قرن هفتم و علامه طباطبایی، فیلسوف دورۀ معاصر در بیان ضرورت نبی از براهین و روشهایی متفاوت بهره برده‌اند. فاضل مقداد با تمسک به روش متکلمین و بهره‌گیری از برهان لطف و همچنین با استدلال به روش حکما و بهره جستن از برهان اصلاح نوعی انسانی، ضرورت بعثت نبی را اثبات کرده است. اما علامه نه تنها دو روش فاضل مقداد را با دلایل متقن رد نموده است، بلکه براهین متعددی را مانند برهان نیازمندی بشر به نظام قانون کامل، برهان هدایت انسان به کمال مطلوب و برهان خالی نبودن زمین از حجت اقامه نموده است. در این مقاله دیدگاه علامه طباطبایی به دلیل داشتن براهین یقینی به عنوان نظر برگزیده، تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative and Critical Study of the Reasons for the Necessity of Prophethood from the Point of View of Fāḍil Miqdād and ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī

نویسندگان [English]

  • Ali Alahbedashti 1
  • Davoud Saemi 2
  • Faezeh sadat Kheradmand 3
1 Islamic Philosophy and Theology/Qom University
2 Faculty of the Holy Quran University of Sciences and Education. Tehran. Iran
3 Vicar.Zahra Athar Theological School. Tehran. Iran
چکیده [English]

The reasons for the necessity of prophethood have since long ago been of interest to many Islamic thinkers. Some, like the Ash‘arīs, who do not approve the rational good and evil, have considered only having a miracle as a condition to prove prophethood, both in terms of the truth of the claim and the content of the mission, but some others, such as ‘Adlīya and Mu‘tazila, have considered miracles as the only reason for claiming prophethood and have proposed different reasons to prove the necessity of a prophet. Fāḍil Miqdād, a seventh century theologian, and ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī, a contemporary philosopher, have used different proofs and methods in expressing the necessity of a prophet. By adhering to the method of theologians and using the proof of divine grace (burhā-i luṭf), as well as by reasoning according philosophers’ method and using the proof of typical reforming of man, Fāḍil Miqdād has proved the necessity of the Prophet's mission. But ‘Allāma has not only rejected the two methods of Fāḍil Miqdād with substantial reasons, but also has provided numerous proofs such as the proof of human need for a perfect legal system, the proof of guiding man to the desired perfection, and the proof that the earth is not empty of an authorized guide (ḥujja). In this article, ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī's opinion is elucidated as the preferred opinion for having apodictic proofs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • reasons
  • necessity
  • prophethood
  • prophet
  • Fāḍil Miqdād
  • ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī'
  1. قرآن کریم.
  2. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب ، قم: نشر ادب الحوزه.
  3. ایجی، عضدالله بن احمد [بی‌تا]، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.
  4. حلی، جمال‌الدین حسن‌ بن یوسف (1368ش)، الباب الحادی عشر، شرح فاضل مقداد، محقق مصحح عبدالرحیم عقیقی بخشایش، قم: دفتر نشر نوید الاسلام.
  5. خواجه طوسی، نصرالدین (1359ش)، قواعد العقاید ضمیمه تلخیص المحصل معروف به‌نقد المحصل، به اهتمام عبدالله نوری، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران.
  6. راغب اصفهانی، حسین [بی‌تا]، المفردات فی غریب القرآن ، چاپ دوم، بی‌جا: دفتر نشر الکتاب.
  7. ربیعی، شمس‌الدین (1364ش)، نبوت در المیزان، چاپ اول، تهران: انتشارات نور فاطمه (س).
  8. زبیدی، سید محمد مرتضی [بی‌تا]، تاج العروس، بنغازی: دارلیبیا للنشر والتوزیع.
  9. شیخ صدوق، محمد بن علی (1394ش)، متن و ترجمۀ توحید صدوق، اصفهان: مرکز تحقیقات قائمیه اصفهان.
  10. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1406ق)، الاقتضا فیما یتعلق بالاعتقاد، الطبعة الثانیة، لبنان: دارالاضواء.
  11. طاهری، اسحاق (1387)، درس‌هایی پیرامون نبوت و امامت، چاپ اول، قم: موسسه بوستان کتاب.
  12. طباطبایی، سید محمدحسین (1393ق)، المیزان فی تفسیر القران، بیروت: منشورات موسسة الاعلمی للمطبوعات.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین (1374ش)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات صدرا.
  14. طباطبایی، سید محمدحسین (1369ش)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمۀ صادق لاریجانی آملی، تهران: انتشارات الزهرا.
  15. طباطبایی، سید محمدحسین (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین (1363ش)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، تهران: دفتر انتشارات الاسلامی.
  17. طباطبایی، سید محمدحسین [بی‌تا؛الف]، خلاصه تعالیم اسلام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  18. طباطبایی، سید محمدحسین [بی‌تا؛ب]، رسالۀ وحی یا شعور مرموز، قم: انتشارات دارالفکر.
  19. طباطبایی، سید محمدحسین (1387ش)، رسائل توحیدی، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  20. طباطبایی، سید محمدحسین (1362ش)، رسائل سبعه، قم: بنیاد علمی و فکری عامه طباطبایی.
  21. طباطبایی، سید محمدحسین (1384ش)، روابط اجتماعی در اسلام، تهران: انتشارات بعثت.
  22. طباطبایی، سید محمدحسین (1359ش)، فرازهایی از اسلام، تدوین سید مهدی آیت‌اللهی، تهران: جهان‌آرا.
  23. طباطبایی، سید محمدحسین (1354ش)، معنویت تشیع و 22 مقاله دیگر، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
  24. طبرسی، احمد بن علی (1393ش)، احتجاج طبرسى، ترجمۀ نظام‌الدین احمد غفاری مازندرانی، تهران: برگا.
  25. طریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
  26. فاضل مقداد (1405ق)، ارشاد الطالبین الی نهج المستر شدین، به اهتمام سید محمود مرعشی، قم: نشر مکتبیه آیت‌الله مرعشی العامة.
  27. فاضل مقداد،علامه حلى و ابوالفتح بن مخدوم حسینى (1365ش)‏،الباب الحادی عشر مع شرحیه النافع یوم الحشر و مفتاح الباب، تهران، موسسه مطالعات اسلامی.
  28. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، تحقیق دکتر مهدی الخرومی، چاپ دوم، قم: موسسه دار الهجره.
  29. کلینی، محمد بن یعقوب [بی‌تا]، اصول کافی، قم: دارالحدیث.
  30. لاهیجی، ملاعبدالرزاق (1364ش)، سرمایۀ ایمان در اصول اعتقادات، تصحیح صادق لاریجانی آملی، چاپ دوم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  31. مصباح یزدی، محمدتقی (1389ش)، آموزش عقاید، چاپ 48، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  32. مطهری، مرتضی (1387ش)، نبوت، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات صدرا.
  33. هاشمی، سید علی (1386ش)، پرسمان قرانی نبوت، چاپ دوم، قم: مؤسسؤ بوستان کتاب.
  34. هاشمی، سید علی (1422ق)، اللوامع الالهیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.