خطاناپذیری علم حضوری و چالش پدیده عضو خیالی (بررسی و پاسخ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فلسفه، الهیات و معارف اسلامی، فردوسی، مشهد، ایران

2 فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران/استادیار

چکیده

در نظام مبناگرایی برخی فیلسوفان مسلمان، علم حضوری زیربنای سایر معرفت‌هاست. ازجمله ویژگی‌های مهم این معرفت پایه، خطاناپذیری آن است که البته اشکالات متعددی به آن وارد شده است. در این مقاله یکی از این اشکالات، به نام «پدیده‌ی عضو خیالی» بررسی شده است. طبق این اشکال، گاهی مدرِک در برخی اعضای خود احساس درد می‌کند، درحالی‌که فاقد آن عضو است. بنابراین مدرک واجد احساسی غیرواقع نما شده است و چون محسوسات از جهتی مصداق علم حضوری هستند، می‌توان چنین نتیجه گرفت که علم حضوری خطاپذیر است. برای پاسخ به این اشکال تبیین دو مقدمه ضروری است، اولاً وجود ادراک حسی، مغایر با وجود متعلق مادی آن است. ثانیاً این احساس مشتمل بر احساسات متعددی است که از طریق قوای حسی متعدد برای مدرک حاصل شده است. با لحاظ این دو نکته، خطا در پدیده عضو خیالی از دو جهت واقع می‌شود: اول، جایی که وجود ادراک حسی از حیث حکایی اش اعتبار می‌شود و این اعتبار نیز اعتبار عقل است، نه حس. دوم، جایی که عقل درباره روابط بین این احساسات حکمی صادر می‌کند. اگر محسوس ظاهری صرفاً از حیث حضوری بودن و بدون دخالت و اعتبارات عقل دیده شود، خطاناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Infallibility of Presential Knowledge and the Challenge of Phantom Limbs Phenomenon (Study and Response)

نویسندگان [English]

  • meysam azizian mosleh 1
  • jamal sorush 2
1 philosophy, Faculty of Theology and Islamic. ferdowsi.iran
2 philosophy. faculty of literature and human sciences. malayer university. malayer. iran/ assistant professor
چکیده [English]

In the fundamentalist system of some Muslim philosophers, the presential knowledge is the foundation of other branches of knowledge. Among the important features of this basic knowledge is its infallibility, against which of course many objections are raised. In this article, one of these objections, called "phantom limbs phenomenon", is dealt with. According to this objection, sometimes the percipient (mudrik) feels pain in some of his organs, while he lacks that organ, so the percipient has an unrealistic feeling, and since sensations are an example of presential knowledge, we can conclude that presential knowledge is fallible. To answer this objection, it is necessary to give two introductions: first, the existence of sensory perception is contrary to the existence of its material dependent; secondly, this feeling includes numerous sensations that have been obtained by the recipient through many sensory powers. Considering these two points, the error occurs in the phantom limbs phenomenon in two ways: first, where the existence of sensory perception is validated in is anecdotal terms, and this validity is also the validity of reason, not sense. Second, where reason issues a verdict about the relationship between these feelings, if the external perceptible is seen only in terms of being presential and without the intervention and credits of the intellect, it is infallible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intuitive knowledge
  • sense data
  • infallibility
  • phantom phenomena
  • basic knowledge
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1326). تسع رسائل فى الحکمة و الطبیعیات. چاپ دوم. قاهره: دارالعرب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400ق). رسائل ابن‌سینا. قم: انتشارات بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). تعلیقات. محقق عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامى ابن‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق). طبیعیات شفاء (نفس). به تصحیح سعید زاید. ج‏2. قم: مکتبة آیة الله المرعشى.
اوریت، نیکلاس؛ فیشر، الیک (1389). نگاهی انتقادی به معرفت شناسی جدید. مترجم و منتقد حسن عبدی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
پور حسن، قاسم (1400). نظام معرفت شناسی؛ بازخوانی بنیان های معرفتی فارابی. تهران: صراط.
حسین‌زاده، محمد (1386). منابع معرفت. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
دکارت، رنه (1387). تأملات. مترجم احمد احمدی. تهران: سمت
رازى، قطب الدین (1384). تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة. مقدمه و تصحیح از محسن بیدارفر. چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.
سربخشی، محمد (1394). «نگاهی به شبهات خطاناپذیری علم حضوری و پاسخ به آن‌ها». معرفت فلسفی، ش2، صص 75-100.
سهروردی، شهاب الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. مصحح هانرى کربن و سید حسین نصر و نجفقلى حبیبی، ج‏1 و 4. چاپ دوم. تهران: مؤسسؤ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
شریفی، فاطمه (1401). «اختلالات ادراک». http://pajoohe.ir
شهرزورى، شمس‌الدین (1383). رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة. مصحح و محقق دکتر نجفقلى حبیبی، تهران: مؤسسۀحکمت و فلسفه ایران.
صدرالمتألهین (1354)، مبدا و معاد. مصحح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
صدرالمتألهین (1363). مفاتیح الغیب. مصحح محمد خواجوی. تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.
صدرالمتألهین (1375). مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتالهین. مصحح و محقق حامد ناجى اصفهانى. تهران: انتشارات حکمت.
صدرالمتألهین (1422ق). شرح هدایة الاثیریة. مصحح محمد مصطفى فولادکار. بیروت: موسسة التاریخ العربى.
صدرالمتألهین (1981 م). اسفار، ج 3 و 5 و 6. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). بدایة الحکمة. چاپ دوازدهم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم‏.
طباطبایى، محمد حسین‏ (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم‏. چاپ دوم. تهران: صدرا.
طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات. ج3. قم: نشر البلاغة.
طوسی، نصیرالدین (1371). الجوهر النضید. مصحح محسن بیدارفر. چاپ پنجم. قم: انتشارات بیدار.
عزیزیان مصلح، میثم (1395). «بررسی نظریۀ ارجاع اولیات به علم حضوری (نزد ابن‌سینا و مصباح یزدی)». حکمت سینوی. ش55. صص 63-80.
فارابی، ابو نصر (1413 ق). الاعمال الفلسفیة، محقق جعفر آل یاسین. بیروت: دارالمناهل.
فیاضی، غلامرضا (1387). درآمدی بر معرفت‌شناسی. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
کردفیروزجایی، یارعلی (1393). مباحث معرفت شناختی در فلسفۀ اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش فلسفه، ج1. چاپ سوم. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
یثربی، سید یحیی (1389). حکمت متعالیه (بررسی و نقد حکمت صدرالمتألهین). تهران: انتشارات امیرکبیر.
Lama Chahine, Ghassan Kanazi (2007). phantom limb syndrome: A review. Beirut-Lebanon: Dept. of Anesthesiology AUB-MC
S. Ramachandran and William Hirstein (1998). The perception of phantom limbs. California: University of California.