مروری انتقادی بر معناشناسی«تجرّد» در مساله‏ ی تجرّد نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه مازندران

2 عضو مجمع عالی حکمت اسلامی قم

چکیده

یکی از دغدغه‌های حکیمان الهی، شناخت حقیقت نفس و اسرار آن بوده است. از ویژگی‌های نفس، تجرّد آن می‌باشد؛ زیرا اگر این ویژگی به اثبات نرسد، برخی موضوعات مانند معاد با تردیدهایی مواجه خواهد شد. برخی از حکیمان معیارهایی متفاوت در تعریف تجرّد ارائه نمودند. اکنون این پرسش به ذهن خطور می‌کند که کدام یک از تعریف‌های موجود، جامع افراد و مانع اغیار می باشد؟ این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، نخست به تعاریف مورد نظر از نفس و تجرّد آن پرداخته و در ادامه، نقدهایی دربارۀ این تعاریف ارائه می‌شود. با توجه به نقدهایی مانند عدم جامعیت در افراد، عدم مانعیت در اغیار و پیشرفت‌های علوم تجربی و شمول تعریف بر مادیّاتی که غیر قابل درک با حواس ظاهری هستند، چنین نتیجه گرفته می شود که تعریف‌های ارائه شده دارای ابهاماتی بوده و در ادامه، تعریف پیشنهادی ذکر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of Incorporeality Semiotics in the Issue of Soul Incorporeality

نویسندگان [English]

  • abbas bakhshandehbali 1
  • abozar nabavian 2
1 faculty
2 fa
چکیده [English]

Knowing the truth and mysteries of the soul has been one of the concerns of divine theosophists. One of the features of soul is its incorporeality which must be proved; otherwise some issues such as resurrection would be thrown into doubt. Some theosophists have develped different criteria for defining incorporeality. The raised question in this respect is that which definition is more comprehensive? Using a descriptive-analytical method, the researcher has defined his intended meaning of soul and incorporeality, then, has mentioned the criticisms leveled against this definition. It is concluded that with respect to the available criticisms such comprehensiveness of this definition and the advancement of empirical science and inclusion of such a definition to the materialistic matters which could not be sensed with apparent senses. However, it is concluded that the given present definitions are ambiguous; therefore, the researcher presents his suggestions in this regards.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic theosophist
  • critical approach
  • incorporeality
  • soul
  • empirical science

مراجع

  1. قرآن کریم، (1391)، ترجمۀ ابوالفضل بهرام پور، قم: انتشارات آوای قرآن.
  2. ابن‌رشد، محمد‌بن‌احمد (1982م)، تلخیص کتاب البرهان، تحقیق محمود قاسم، قاهره: الهیئة‌المصریه.
  3. ______، (1421ق)، تهافت التهافت، به کوشش احمد شمس‌الدین، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
  4. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1371)، المباحثات، قم: نشر بیدار.
  5. ______، (1375)، النفس من کتاب الشفاء، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
  6. ______، (1379)، التعلیقات، چاپ چهارم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  7. ______، (1400ق)، رسائل، قم: نشر بیدار.
  8. ______، (1379)، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، به کوشش محمدتقی دانش پژوه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  9. ابن‌منظور (1416ق)، لسان العرب، جلد 2، بیروت: دار‌احیاء التراث العربی.
  10. ارسطو (1367)، دربارۀ نفس، ترجمۀ علی مراد داوودی، تهران: انتشارات حکمت.
  11. رازی، فخرالدین (1384)، شرح الاشارات و التنبیهات، تصحیح نجف زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  12. تهانوی، محمدعلی‌بن‌علی (1862م)، کشاف اصطلاحات الفنون، جلد 1، کلکته، [بی‌نا]
  13. جوهری، ابن‌حماد (1974م)، صحاح اللغة، جلد 1، بیروت: دار الحضارة العربیة.
  14. حسن زاده آملی، عبدالله (1372)، معرفت نفس، چاپ سوم، تهران: انشارات علمی فرهنگی.
  15. رازی، قطب الدین (1375)، المحاکاة بین شرحی الاشارات، جلد 2، قم: نشر البلاغة.
  16. زبیدی، محمدمرتضی (1306)، تاج العروس، جلد 2، بیروت: منشورات دار مکتبة الحیاة.
  17. دکارت، رنه (1390)، فلسفۀ دکارت، ترجمۀ منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نشر الهدی.
  18. دغیم، سمیح (2001)، موسوعة مصطلحات الامام فخر‌الدین رازی، بیروت: نشر مکتبة لبنان ناشرون.
  19. دوانی، جلال‌الدین (1411ق)، ثلاث رسایل، مشهد: نشر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  20. سبحانی، جعفر [بی‌تا]، بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسة النشر‌الاسلامی.
  21. سبزواری، ملاهادی (1383)، اسرار الحکم، تصحیح کرم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
  22. ______، (1360)، التعلیقات علی شواهد الربوبیة، تصحیح جلال الدین آشتیانی، مشهد: نشر المرکز الجامعی للنشر.
  23. سجادی، جعفر (1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  24. سهروردی، شهاب‌الدین (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد 1 و 2، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  25. شرتونی، سعید (1403ق)، اقرب‌الموارد، قم: منشورات مکتبة آیة‌الله‌المرعشی.
  26. شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1372)، شرح حکمة‌الاشراق، تحقیق حسین ضیائی تربتی، تهران: نشر مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  27. ______، (1383)، رسایل الشجرة الالهیة فی علوم حقایق الربانیة، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران.
  28. صدرالمتألهین شیرازی، محمد (1981م)، الحکمة المتعالیة فی‌الاسفار العقلیة الاربعة، جلد 8، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  29. ______، (1422ق)، المبدأ و المعاد، چاپ سوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  30. ______،(1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
  31. ______، (1363)، مفاتیح‌الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
  32. صیرفی، خلیل (1373)، نور؛ راز کائنات، ترجمۀ ناصر شیلاتی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  33. طباطبایی، محمدحسین (1372)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  34. ______، (1362)، نهایة الحکمة، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  35. غزالی، ابوحامد محمد (1382)، تهافت الفلاسفه، تحقیق سلیمان دنیا، تهران: شمس تبریزی.
  36. لوتاراسو و آلدینا تاراسو (1370)، نگاهی به فیزیک، ترجمۀ علی معصومی، چاپ چهارم، تهران: نشر گسترده.
  37. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الوفاء.
  38. محقق، مهدی و ایزوتسو، توشی هیکو (1370)، منطق و مباحث الفاظ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  39. مصباح یزدی، محمدتقی (1405ق)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: نشر مؤسسۀ در راه حق.
  40. مطهری، مرتضی (1366)، شرح مبسوط منظومه، جلد 2، چاپ دوم، تهران: حکمت.
  41. مظفر، محمدرضا (1376)، المنطق، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
  42. مقری الفیومی، ابن‌علی (1405ق)، المصباح المنیر، جلد 1و2، قم: نشر دار‌الهجرة.
  43. واسیلینف. استانیوکوویچ (1356)، ماده و انسان، ترجمۀ پرویز قوامی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فرانکلین.
  44. یزدی، عبدالله‌بن‌شهاب‌الدین (1412ق)، الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: مؤسسۀ النشر‌الاسلامی.

45. Feychting M, Ahlbom A, Kheifets L. (2005), EMF and Health, Annu Rev Public Health, pp. 165-189.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار