مبانی و فلسفۀ همگرایی اجتماعی در عصر نبوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 مدرس مدعو دانشگاههای تهران

چکیده

انسجام اجتماعی در جامعۀ جزیرة‌العرب پیش از اسلام بر محوریت قبیله،  شخص رئیس قبیله، هنجارها و مناسکی که بین افراد قبیله و قبائل دیگر مشترک بود قرار داشت. با ظهور اسلام در مکه، گفتمان قبیله‌گرایی با رقیب قدرتمندی به نام گفتمان تئوکراسی دینی مواجه گردید و برای مدتی به حاشیه رانده شد. در این سرزمین، عوامل واگرایی در سطح جامعه به حداکثر خود رسیده بود. پیامبر اسلام ص نمی‌توانست نظام وحیانی را در رویارویی کامل با نظام قبیله‌ای که سال‌ها در اعماق وجود فرد عرب ریشه دوانده بود، قرار دهد. فعالیت‌های پیامبر‌ ص در راستای زدودن واگرایی و تبدیل آن به همگرایی اسلامی بود. این مقاله با رویکردی توصیفی – تحلیلی به طرح این پرسش می‌پردازد که تعاملات عقیده، قبیله و دشمن  به‌مثابۀ روح جمعی در انسجام اجتماعی عصر نبوی چگونه بود. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می‌دهد عقیده در مرحلۀ اول و قبیله در قامت امّت اسلامی در مرحلۀ دوم و دشمن در مرحلۀ سوم از عوامل انسجام اجتماعی عصر نبوت قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Principles and Philosophy of Social Convergence in the Prophet's Time

نویسندگان [English]

  • shahram rahnama 1
  • masud bahramiian 2
1 Member of Faculty of Theology and Islamic Studies
2 Visiting lecturer at Tehran universities
چکیده [English]

Social cohesion in pre-Islamic Arabian society was focused on the tribe, the system, and the person of the tribal leader. With the rise of Islam in Mecca, the tribalism discourse faced a powerful rival called the religious theocracy discourse and was marginalized for some time. In this land, the factors of divergence at the community level had reached their maximum. The Prophet of Islam could not put the Revelatory system in full confrontation with the tribal system which had been rooted in the inner depths of the Arabs for years. The activities of the Prophet (SAW) were aimed at eliminating divergence and turning it into Islamic convergence. With a descriptive-analytical approach, this article raises the question of what were the interactions of belief, tribe, and enemy as a collective spirit in the social cohesion of the Prophet’s era. The results obtained from the research show that belief in the first stage, and tribe as the Islamic community (umma) in the second stage, and enemy in the third stage are among the factors of social cohesion in the Prophet’s time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social cohesion
  • philosophy of governance
  • the Prophet
  • belief
  • Islamic umma
  • enemy
  1. قرآن کریم.
  2. آیینه وند. صادق، (1383)، تاریخ اسلام،  قم: دفتر نشر معارف.
  3. ابن‌اثیر الجزری، ابی‌الحسن عزّالدّین، [بی‌تا]، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، تهران: اسماعیلیان.
  4. ابن‌خلدون، ابوزید عبدالرحمن‌بن خلدون، (1388)، مقدمۀ ابن‌خلدون، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  5. ابن‌سعد، ابوعبدالله محمد‌بن سعد، (1410ق)، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  6. ابن‌کثیر، الامام الحافظ ابی الفداء اسماعیل، [بی‌تا]، البدایة و النهایة، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  8. ابن‌هشام، ابومحمد عبدالملک، (1415ق)، السیرة النبویة، حقق‌ها و ضبط‌ها و شرح‌ها و وضع فهارس‌ها مصطفی السقا، ابراهیم الابیاری، عبدالحفیظ شلبی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  9. استونز، راب، (1383)، متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ترجمۀ مهرداد میردامادی، تهران: انتشارات مرکز.
  10. الطبری، لابی جعفر محمد‌بن جریر، (1411ق)، تاریخ الطبری «تاریخ الامم و الملوک»، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، بی‌نا.
  11. جابری، محمد عابد، (1384)، عقل سیاسی در اسلام، ترجمۀ عبدالرضا اسواری، تهران: نشر گام نو.
  12. جعفریان، رسول، (1385)، تاریخ سیاسی اسلام، قم: انتشارات دلیل ما.
  13. دورکیم، امیل، (1381)، دربارۀ تقسیم کار اجتماعی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
  14. راوندی، قطب الدین، (1407ق) النوادر، بیروت: دارالحدیث.
  15. ریمون، آرون، (1386)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  16. رودنسون، ماکسیم (1358)، اسلام و سرمایه‌داری، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
  17. زرگری نژاد، غلامحسین (1384)، تاریخ عصر نبوت، تهران: انتشارات سمت
  18. صدوق، ابوجعفر محمد‌بن‌علی‌بن‌حسین‌بن‌موسی‌بن بابویه قمی، [بی‌تا]، الامالی. قم: مؤسسة البعثة.
  19. گیدنز، آنتونی (1381)، جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: انتشارات نی
  20. حکیم، محمد باقر (1377)، وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و سنت، ترجمۀ عبدالهادی فقهی زاده، تهران: انتشارات تبیان.
  21. عصفری، خلیفه بن خیاط (1414)، تاریخ خلیفه، حققه و قدم له استاد سهیل زکار، بیروت: دار الفکر.
  22. عاطف الزین، سمیح (1379)، محمد در مدینه، ترجمۀ مسعود انصاری، تهران: انتشارات جامی.
  23. فیرحی، داود (1383)، دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
  24. گی روشه (1368). تغییرات اجتماعی، ترجمۀ منصور وثوقی، تهران: انتشارات نی.
  25. مقدسی، مطهر بن طاهر، (1374)، آفرینش و تاریخ، ترجمۀ محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارت آگه.
  26. واقدی، محمد بن عمر (1369)، مغازی، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  27. ورسلی، پیتر، (1378)، نظم اجتماعی در نظریه‌های جامعه‌شناسی، ترجمۀ سعید معیدفر، تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی تبیان.
  28. وطن‌دوست، رضا (1382)، پژوهشی در سیرۀ نبوی، گروه پژوهش حوزه و دانشگاه، تهران: انتشارات امیرکبیر.