خوانش توصیفی – تحلیلی تأثیر ولایت تـکوینى اهل‏ بیت (ع) بر تهذیب نفوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان

چکیده

ولایت تکوینی یکی از مراتب و شئون نبوت و امامت است که ابعادی گسترده دارد. دخل و تصرف تکوینی در نفس انسان‌ها برای مهذب شدن و تغییر باطن از جمله ابعاد این نوع ولایت به‌شمار می‌آید. بر این اساس، اولیاء الهی با علم و قدرتی که از جانب خداوند متعال به ایشان إعطا شده، با علم به ضمیر انسان‌های مستعد قادر به تغییر نفوس آن‌ها می‌باشند. نقش تکوینی‌ اولیاء الهی در تحول باطن و تهذّیب  نفوس، هم نقش فاعلی عام و هم نقش فاعلی خاص است. در نقش فاعلی عام، اولیاء الهی سبب و واسطۀ رسیدن فیض الهی به همۀ مخلوقات از جمله انسان‌ها هستند که این مختص به چهارده معصوم می‌باشد. نقش فاعلی خاص که نمود آن در تصرفات تکوینی اولیاء الهی دیده می‌شود، به دو قسم حداکثری و حداقلی تقسیم می‌گردد. نقش حداکثری هدایت به امر و ایصال به مطلوب (ایصال الی المطلوب) تعبیر می‌شود. معنای حداقلی خاص، جایی است که شخص هنوز به این قابلیت دست نیافته است؛ در اینجا گاه، ولیّ خدا با تصرف در کائنات، مسیر تهذیب نفس را برای وی هموار می سازد تا او با گوهر ذاتی خود یعنی اختیار، راه بپیماید و قابلیت هدایت خاص را پیدا کند. جستار پیش‌رو با نگاهی توصیفی- تحلیلی، جوانب مختلف مفهوم ولایت تکوینی را تشریح نموده و چرایی تأثیر ولایت تکوینی امام بر تهذیب نفوس را تبیین می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Descriptive-Analytical Perusal of the Impact of Ahl al-Bayt's (A.S.) Unconditional Wilāya on People's Self-Purification

نویسندگان [English]

  • عابدین درویش پور 1
  • Mehrdad Amiri 2
1 عضو هیات علمی
2 عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان
چکیده [English]

Unconditional wilāya is one of the ranks and aspects of Prophethood and Imamate that enjoys wide dimensions. Making unconditional alterations in the human souls to turn them purified and to change their inner aspects is one of the dimensions of this type of wilāya. Accordingly, the saints, with the knowledge and power given to them by God Almighty, are able to change the souls of the talented human beings with the knowledge of their unconscious. The unconditional role of the saints in the inner transformation and purification of the souls is both a general and a specific efficient role. In the general efficient role, the saints are the cause and mediator of the Divine grace reaching all creatures, including human beings, which is specific to the fourteen Infallibles. The specific efficient role, which is manifested in the unconditional alterations of the saints, is divided into two types, maximum and minimum. The maximum role of guidance is interpreted as the delivery to the desired (īṣāl ilā al-maṭlūb). The meaning of the specific minimum is where one has not yet attained this ability; here, sometimes, the saint, by making alterations in the universe, paves the way for the purification of the soul for him so that he can fare the way with his inherent essence, that is, free will, and find the ability to have a special guidance. The present article, with a descriptive-analytical look, explains the different aspects of the concept of the unconditional wilāya and explains why the Imam's unconditional wilāya has an effect on the purification of the souls.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam
  • unconditional wilāya
  • purification of the souls
  • guidance
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه.
  3. ابن‌فارس، زکریا (1404)، مقاییسس الغۀ، بـیروت: دارالکـتب.
  4. ابن‌عبّاد، صاحب اسماعیل،المحیط فی‌اللّغة،ج 4، بیروت: عالم‌الکتاب.
  5. ابن‌شهرآشوب، ابوجعفر محمدبن علی (1379)، مناقب آل ابی‌طالب، قم: ناشر علامه.
  6. ابن‌عربی‌، محی‌الدین العربی (1420)، فصوص الحـکم، تـعلیقه ابوعلاعفیفی، بـیروت: دارالکـتب.
  7. احسائى، احمد (1356)، شـرح زیارت جامعه‏ کبیره، کرمان: سعادت.
  8. ابن‌بطریق،یحیی‌بن حسن (1407)، العمده، قم: انـتشارات جـامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  9. ابن‌منظور، جمال‌الدیـن مـحمد (2000)، لسـان العرب،بیروت: دارالصاد.
  10. ابن‌سینا حسین‌ ابن‌عبد‌الله (1364)، النجاة من الغرق فی بـحر‌الضـلالات‌، تهران: دانشگاه تهران.
  11. ________، (1375) الاشارات والتبنیهات، چاپ اول، قم: نشرالبلاغه.
  12. ابن‌عثیمین،  محمد‌بن صالح‌بن محمد (1416)، شرح کشف الشبهات، ریاض: دار الثریا للنشر والتوزیع.
  13. اصـفهانی، محمدحسین (1383)، حاشیۀ المکاسب، تحقیق عباس محمدآل سباع، تهران: پایۀّ دانش.
  14. برقعی، ابوالفضل [بی‌تا] ، احکام القرآن،تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی عطایی.
  15. بحرانى، ابن‌میثم، [بى‌تا]، شرح نهج‏ البـلاغه، بـى‏‌جـا، مؤسسة‌النصر.
  16. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1410)، تفسیر البیضاوی، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
  17. حسینی طهرانی،سید محمدحسین (1393)،امام شناسی، تهران: نشر علامه طباطبایی.
  18. حسینی، سیدمحمدرضا، (1390)، ولایت علوی از دیدگاه علامه امینی، تهران: نشر صفحه نگار.
  19. حـسن زاده آملی حسن (1389)، یازده رساله فارسی، تهران: مـؤسسۀ‌ مـطالعات فرهنگی.
  20. حافظ برسى، رجب‌بن محمد (1423)، مشارق انوارالیقین، بیروت: الاعلمى.
  21. حکیمی، محمدرضا (1398)، الحیاة،ترجمۀ احمد آرام، تهران: دلیل ما.   
  22. جوادی آملی، عبدالله (1389)، تفسیر تسنیم، ج 6 ، قم: مرکز نشر إسراء.
  23. ________، توحید در قرآن، قم: مرکز نشر إسراء.
  24. راغب‌ اصفهانی، حسین‌بن محمّد (1417)،مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
  25. سامى النشار، على (1977م)، نشاة الفکر الفلسفى فى الاسلام‌، قاهره: دارالمعارف‌ بمصر.
  26. سروری مجد، علی (1393)، امامت و جامعۀ آرمانی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  27. سبحانى، جعفر (1385)، ولایت تشریعى و تکوینى، قم: مؤسسۀ امام‌ صـادق7.
  28. سهروردی، شهاب‌الدین (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق‏، تهران:مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  29. سبزواری ملاهادی (1395)، شرح‌ الاسماء‌ الحسنی، ترجمۀ علی شیخ الاسلامی، تهران: کتاب عقیق.
  30. سروش، عبدالکریم (1385)، بسط تجربه نبوی، تهران: نشر صراط.
  31. عاشور‌، سیدعلى (1420)‌،الولایه‏ التکوینیه لآل محمد فى قوس الصعود و النزول، بیروت: بى‌نا.
  32. عاملی ،ابراهیم (1360)، تفسیر عاملی،تحقیق علی اکبر غفاری تهران: بی‌نا.
  33. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1390)،مناهج الیقین فی اصول الدین، قم: بوستان کتاب.
  34. صفرى‌ فروشانى‌، نعمت‌ اللّه (1382)، غلو (دانشنامه امام على)، قم:پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامى.
  35.  صلیبا،جمیل (1393)، فرهنگ فلسفی، تهران: حکمت.
  36. صالح ، محمدحسن (1395)، «ولایت تکوینی اهل‌‌بیت7و قلمرو آن»، مجلۀ معرفت،ش 225، صص 101-87.
  37. صافى گلپایگانى، لطف‏‌اللّه (1375)، ولایت تکوینى و ولایت تشریعى، قم: حضرت معصومه (س).
  38. ________، (1391)، مباحث امامت و مهدویت، قم: نشر آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی.
  39. صـدوق، مـحمدبن‌ على‌ (1414)، الاعتقادات المؤتمر العـالمیللشیخ المـفید، قم: بی‌نا.
  40. ضیاءآبادی، سید محمد (1390)،امام رضا 7،مظهر رأفت خدا، تهران: بنیاد خیریه الزهراء (س).
  41. ________، (1387)، عیون اخبارالرضا، تهران: جهان.
  42. طباطبایی، سـید مـحمدحسین (1387)،المیزان‌ فی تفسیر القـرآن، قم:جامعۀ‌ مدرسین‌.
  43. ________، (1397)، شیعه در اسلام، قم: بوستان کتاب.
  44. فـضل‌اللّه، سـیدمحمدحسین (1431)،نظره‏ اسلامیه‌ حول‌ الولایةالتکوینیه، بیروت: دارالملاک.
  45. فیض کاشانی ملامحسن (1416)، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، تهران: مکتبة الصدر.
  46. ________، (1383)،المحجة البیضاء، مقدمۀ علی اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  47. قمشه‌ای، محمدرضا (1394)،رساله فی الخلافه الکبری، بی‌جا: آیت اشراق.
  48. قیصری، داود‌بن محمود (1370)، شرح فصوص الحکم،تحقیق جلال الدین آشتیانی، تهران: امیر کبیر.
  49. ________، (1363)، مقدمۀ شرح فصوص، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی‌، قم: انتشارات بیدار.
  50. قوشجی،علی‌بن محمد (1381)،شرح التجرید العقاید، قم: منشورات الرضی.
  51. کلینی، محمدبن ‌یعقوب (1365)،الاصول‌ الکافی‌، تحقیق علی اکبرغفاری، تهران: دارالکـتب الاسـلامیة.
  52. کربلایى، جوادعباس [بی‌تا]،الانوارالساطعه‌ فى شرح زیارة‏ الجامعه، قم: دارالحدیث.
  53. گنجى، حسین (1389)، امام‏‌ شـناسى‌، تـحقیق مـجید فولادى، قم: آشیانۀ مهر‌.
  54. میرجهانى طباطبایى، سـیدحسن (1383)، ولایت کلیه، تـصحیح سیدمحمد لولاکى، قم: الهادى.
  55. مدرسى‌ طباطبایى‌، سیدحسین (1386)، مکتب در‌ فرآیند‌ تکامل،ترجمۀهاشم ایزدپناه، تهران: کویر.
  56. موسوی خمینی ،روح‌الله (1386)، مـصباح الهـدایة الی الخلافة والولایة، تهران: مؤسسۀ نشر آثار.
  57. مشکور،محمد جواد (1385)،تاریخ شیعه و فرقه‌های‌ اسلام‌ تا‌ قرن چهارم، تهران: انتشارات‌ اشراقی.
  58. مجلسی، محمدباقر (1393)، بحارالانوار ،تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  59. __________، (1390)، مرآة‌ العقول، تصحیح سیدهاشم رسولی، قم: نشرنور وحی.
  60. مطهری، مرتضی (1379)، امامت ورهبری، تهران: صدرا.
  61. ________،مجموعه آثار، صدرا، 1379ش، قـم: تـهران.
  62. مصطفوى، حسن (1371)، التحقیق‌ فى کلمات‌ القرآن‌، تهران‌، وزارت فرهنگ و ارشـاد اسلامى‌.
  63. ________،(1380)، تفسیر روشن،  ج 13، تهران: مرکز نشر کتاب.
  64. مکارم شیرازی، ناصر(1367)، پیام قرآن، قم: انتشات مدرسه امیرالمؤمنین7.
  65. ________،(1374)، تفسیر نمونه، قم: انتشات مدرسه امیرالمؤمنین7.
  66. ملاصدرا ، محمد بن ابراهیم (1379)، شرح‌ اصول‌ الکافی، تهران: مؤسسۀ مطالعات علمی‌ فرهنگی.
  67. مازندرانى، محمدصالح (1382)،شرحالکافىالأصولوالروضه، تهران: المکتبة‌ الاسلامیة.
  68. همایی‌، جلال‌الدین (1386)، مولوی‌نامه‌، تهران: انتشارات هما.