نقد نظریۀ «عدم امکان و عدم صدق گزاره‌های ترکیبیِ پیشین در ایدئال عقل محضِ کانت» بر اساس حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری / گروه فلسفه، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

2 عضو هیئت علمی / گروه فلسفه، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

3 عضو هیئت علمی /گروه فلسفه اخلاق، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

جایگاه خدا و براهین اثبات واجب، یکی از مهم‌ترین مباحثی است که کانت می‌بایست بر اساس مبانی معرفتی-اش، موضع خود را نسبت به آن معیّن کند. کانت، شناخت را تنها در قلمرو امور مادی معنادار می‌داند، به همین دلیل در نظرگاه وی بحث از اموری چون نفس یا خدا که زمان‌مند و مکان‌مند نیستند، اساساً اشتباه است. او برای نشان دادن این اشتباه، در بخش دیالکتیک استعلایی کتاب نقد عقل محض، ایدۀ «خدا» را ایدۀ استعلایی عقل محض می‌نامد و به زعم خود اثبات کرده است که عقل را نه از راه تجربی و نه از طریق استعلایی، توفیقی برای رسیدن به این ایده نیست. این دیدگاه، پیامد چگونگی رویکرد کانت در شناخت‌شناسی و هستی‌شناسی است. کانت در رویکرد شناخت‌شناسی، به تفصیل به امکان و صدق قضایای ترکیبی پیشین می‌پردازد و بر این باور است که امکان دانش‌های پیشین در متافیزیک و فیزیک، به امکان قضایای ترکیبی پیشین بستگی دارند. در مقابل این دیدگاه، دیدگاه فلسفۀ صدرایی است که نه تنها قائل به تعطیلی عقل نظری در ما بعد الطبیعه نیست، بلکه بر این باور است که بسیاری از موضوعات فلسفی، از جمله مسئلۀ اثبات وجود خدا، از طریق به ‌کارگیری صحیح عقل نظری قابل حل است. به نظر میرسد فلسفۀ صدرایی هم در بُعد شناخت‌شناسی و هم در بُعد هستی‌شناسی، توانایی رفع تعارض‌ها و مغالطات را از ایدئال عقل محض دارا است. از این رو در این نوشتار، کوشیده‌ایم دیدگاه کانت را بر اساس فلسفۀ صدرایی نقد کرده و اشکالات وی را پاسخ گوییم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critique of the Theory of “The Improbability and Untruthfulness of Synthetic A Priori Propositions in Kant’s Ideal of Pure Reason” According to Mulla Sadra’s Philosophy

نویسندگان [English]

  • Naser Azizvakili 1
  • mehdi monfared 2
  • Ahmad Fazeli 3
1 Department of Philosophy, Faculty of Theology, Qom University, Qom, Iran
2 Faculty member / Department of Philosophy, Faculty of Theology, Qom University, Qom, Iran
3 Faculty member / Department of Philosophy of Ethics, Faculty of Theology, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The position of God and the arguments of proving the Necessary is one of the most important topics that Kant should have determined his position on according to his epistemological principles. Kant considers knowledge to be meaningful only in the realm of material affairs, for this reason, in his opinion, discussing such affairs as the soul or God, which are not temporal and spatial, is fundamentally wrong. In order to show this mistake, in the transcendental dialectic section of the book Critique of Pure Reason, he calls the idea of “God” as the transcendental idea of pure reason, and in his opinion, he proves that, in order to reach this idea, reason can be reached neither through experience nor through transcendence. This viewpoint is the outcome of Kant’s approach in epistemology and ontology. Kant, in his epistemological approach, deals in detail with the possibility and truth of synthetic a priori propositions and believes that the possibility of a priori knowledge in metaphysics and physics depends on the possibility synthetic a priori propositions. In contrast to this viewpoint, there is the viewpoint of Mulla Sadra’s philosophy, which not only does not believe that theoretical reason should be suspended in the metaphysics, but also believes that many philosophical issues, including the issue of proving the existence of God, can be solved through the correct application of theoretical reason. It seems that Mulla Sadra’s philosophy has the ability to resolve conflicts and fallacies from the ideal of pure reason, both in terms of epistemology and ontology. Therefore, in this article, we have tried to criticize Kant’s viewpoint according to Mulla Sadra’s philosophy and answer his objections.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Synthetic a priori
  • ideal
  • God
  • Kant philosophy
  • Sadra philosophy

مراجع

  1. آخـوند خراسانی، محمدکاظم (١٤٣٥ق)، کفایۀالاصول، ط. الرابـعه، قـم: مجمع الفکر الاسلامی.
  2. ابـن‌ سینا، حسین بن عبدالله (١٤٣٣ق)، الشفا، ط. الثانیه، قم: کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی.
  3. ابوترابی، احمد (١٣٩٤)، چیستی و نـقش قضایای تحلیلی و ترکیبی در منطق و معرفت شناسی، قم: مؤسسـۀ آموزشـی‌ و پژوهشـی‌ امـام خمینی (ره).
  4. چالمرز، آلن اف (١٣٩٣)، چیستی‌ علم‌، ترجمۀ‌ سعید زیباکلام، چ چهاردهم، تهران: سمت.
  5. شهرزوری، شمس الدین (١٣٧٣)، شـرح حکمت الاشراق، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  6. شیرازی (صدرالمتألهین)، محمدبن ابراهیم (١٣٨٣)، الحکمۀ المتعالیۀ‌ فی‌ الاسفار‌ العقلیۀ الاربعۀ، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  7. شیرازی (صدرالمتألهین)، محمدبن ابراهیم (1354)‌، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران‏.
  8. شیرازی (صدرالمتألهین)، محمدبن ابراهیم (١٣٨٩)‌، اسرار الآیات، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  9. شیرازی (صدرالمتألهین)، محمدبن ابراهیم (1360)، الشواهدالربوبیة فی المناهج السلوکیة، تهران: مرکز نشر دانشگاهى‏.
  10. شیرازی (صدرالمتألهین)، محمدبن ابراهیم (١٣٩١)، التنقیح فی علم المنطق، تهران: بـنیاد حـکمت اسلامی صدرا.
  11. طوسی‌، نصیرالدین‌ (١٣٧٥)‌، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: البلاغه.
  12. عارفی، عباس (١٣٨٨)، «تبیین صدق‌ اولیات»، معارف عقلی، شمارۀ ١٣، ص ٧٧ـ٨٠.
  13. غفاری، حسین‌ (١٣٩٢)‌، بررسی‌ مبادی فـلسفۀ نـقادی، چاپ دوم، تهران: حکمت.
  14. کاپلستون، فردریک (١٣٨٧)، تاریخ فلسفه‌، ترجمۀ‌ منوچهر بزرگمهر، چاپ چهارم، تهران: سروش.
  15. کانت، ایمانوئل (١٣٩٠)، تمهیدات: مقدمه ای برای هر مابعدالطبیعه آینده که‌ به‌ عنوان‌ یـک علـم عرضـه مـیشـود، ترجمـۀ غلامعلـی حـدادعادل، چ پنـجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی‌.
  16. کورنر، اشتفان (١٣٨٩)، فلسفه‌ کانت‌، ترجمۀ‌ عزت الله فولادوند، چ سوم، تهران: خوارزمی.
  17. لاریجانی، علی (١٣٨٣)، روش ریاضی در فـلسفه کـانت‌، تـهران‌: دانشگاه تهران.
  18. مباشری، محمد (١٣٨٧)، نـقد فـضا ـ زمـان کانتی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ اسلامی‌.
  19. مشکوةالدینی‌، عبدالحسین (١٣٦٢)، منطق نوین مشتمل بر لمعات المشرقیه فی العلوم المنطقیه، تهران: آگاه.
  • هارتناک‌، یوسـتوس‌ (١٣٨٧)، نـظریۀ مـعرفت در فلسفه کانت، ترجمۀ غلامعلی حداد عادل، تهران: هـرمس.
  1. یوئنگ، آلفرد سیریل (١٣٩٦)‌، شرحی‌ کوتاه بر نقد عقل محض کـانت، تـرجمۀ اسـماعیل سعادتی خمسه، چاپ دوم، تهران‌: هرمس‌.
  2. Anselm, St (1965), Proslogion. Trans. M.J. Charlesworth, Notre Dame, University of Notre Dame Press.
  3. Arnauld, Antoine (1990), On True and False Ideas; New Objections to Descartes' Meditations; and Descartes' Replies, Elmar J. Kremer, USA, E. Mellen Press.
  4. Casullo, Albert (2003), A Priori Justification, New York: Oxford University Press.
  5. Cha‌dwick, Ruth F. (1992), Immanuel Kant Critical Assessments, first publishd, London: Routledge.
  6. Cottingham, John, Robert Stoothoff, Dugald Murdoch (1984), The Philosophical Writings of Descartes, vols. 1-3. Cambridge: Cambridge University Press.
  7. Cottingham, John, Robert Stoothoff, Dugald Murdoch (1986), Descartes, Oxford: Blackwell.
  8. Descartes, Rene (1960), Meditations, Trans. Laurence J. Lafleur, Indianapolis, BobbsMemill.
  9. Friedman, Michael (1992), Kant and the Exact Sciences, USA, Harvard University Press.
  10. Hume, David (1977), An Enquiry Concerning Human Understanding, London, Cambridge: Hacket Publishing Company.
  11. Kant, Immanuel (1929)‌, Critique‌ of‌ Pure reason, Norman Kempsmith, London: Martins press.
  12. Rowe, William (2007), William L. Rowe on Philosophy of Religion: Selected Writings, USA, Ashgate Publishing.
  13. Oppy, Graham (1996), Ontological Arguments and Belief in God, New York: Cambridge University Press.
  14. Owens, Joseph (1980), Saint Thomas Aquinas on the Existence of God, New York: SUNY Press.
  15. Ruja, Harry (1936), A Critique of the Postulational Theory of the a Priori, USA, Princeton University.
  16. Shabel, Lisa (2002), Mathematics in Kant’s Critical Philosophy, London: Routledge.
  17. Wuppuluri, Shyam, Giancarlo Ghirardi (2016), Space, Time and the Limits of Human Understanding, Switzerland, Springer.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار