قاعده لطف و فیض در اسلام و مسیحیت از نگاه دو فیلسوف مدرسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مطالعات تطبیقی ادیان گرایش الهیات مسیحی

2 دکترای مطالعات تطبیقی ادیان گرایش الهیات مسیحی

چکیده

در میان آموزه‌های پرمعنا و اثرگذار اسلامی و مسیحی، آموزۀ لطف (فیض) از جایگاهی والا برخورداراست. خواجه نصیرالدین طوسی و توماس آکوئیناس نمایندگان دو دین ابراهیمی (اسلام و مسیحیت) -که از قضا هم-عصر بوده‌اند- ‌در دورۀ اسکولاستیک کلاسیک (مدرسی)، مباحث کلامی مستدلی دراین‌باره در کتاب‌های خود‌ مطرح کرده‌اند. پرسش اصلی پژوهش پیش‌رو این است که آیا لطف (فیض) الهی، عرضۀ راهی تسهیل‌شده برای توفیق یافتن و عمل کردن به قوانین و شریعت باری‌تعالی ‌است؟ یا نوعی دعوت‌نامۀ الهی- عرفانی ‌است که برای کوتاه کردن راه نجات به کار گرفته می‌شود؟ نویسندگان می‌کوشند با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی نظریات توماس آکوئیناس و خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان دو فیلسوف‌ـ‌ متکلم هم‌عصر ، مشترکات و مفترقات آن دو را بررسی نمایند. داده‌های این مقاله نشان می‎دهد مباحث فیض و لطف از دیدگاه توماس و خواجه به نتیجۀ واحدی نمی‌انجامد. در نگاه توماس، طبیعت اولیۀ انسان به‌واسطۀ گناه نخستین آسیب دیده‌ است؛ ازاین‌رو بشر جز با فیض الهی نمی‌تواند نجات یابد، اما خواجه لطف را جدا از گناه نخستین و محصول حکیم بودن خداوند می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the “Doctrine of Emanation” and the “Principle of Grace” from the Perspective of Thomas Aquinas and Khwāja Naṣīr al-Ṭūsī

نویسندگان [English]

  • Somaye Bakhshi Golenji 1
  • Behruz Sedgi Shamir 2
1 خیابان خاقانی- فلکه دوم- پشت باشگاه مخابرات
2 seminary
چکیده [English]

Among the meaningful and efficacious Islamic and Christian teachings, the doctrine of grace (emanation) holds a high status. Khwāja Naṣīr al-Ṭūsī and Thomas Aquinas, representatives of the two Abrahamic religions (Islam and Christianity) - who happened to be contemporaries - have brought up well-reasoned theological discussions on this topic in their books during the classical scholastic period. The main question of the present research is whether Divine grace (emanation) offers a facilitated way to succeed and act on the laws and Shari'a of the Supreme Creator? Or is it a kind of Divine-mystical invitation that is used to shorten the path to salvation? The authors try to examine the similarities and differences between the theories of Thomas Aquinas and Khwāja Naṣīr al-Ṭūsī, as two contemporary philosophers-theologians, using a descriptive-analytical method. The data in this article show that the discourses of emanation and grace do not lead to a single conclusion from the perspectives of Thomas and Khwāja. In Thomas’s view, the original nature of man is damaged due to original sin; therefore, man cannot be saved except by Divine grace, but Khwāja considers grace as separate from original sin and views it a product of God’s wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the principle of grace'
  • doctrine of emanation
  • ' will' salvation
  • 'scholastic
  • Khwāja Naṣīr' Thomas Aquinas

مراجع

  1. کتاب مقدس، انتشارات ایلام.
  2. ابنمنظورابوالفضلجمالالدین،محمدبنمکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعۀ و النشر و التوزیع.
  3. ابوالحسین ابن فارس بن زکریاء القزوینی، احمد (1399)، معجم مقاییس اللغه، ج5، بی­جا: دارالفکر.
  4. ایلخانی، محمد (1389)، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، چ‌سوم، تهران: نشر سمت.
  5. بحرانی، علی بن میثم (1406ق)، قواعدالمرام فی علم­الکلام، ج2، قم: مکتبه آیه­الله المرعشی النجفی.
  6. جمعی از نویسندگان،(1394)، تعالیم کلیسای کاتولیک، احمدرضا مفتاح، حسن قنبری و حسین سلیمانی، قم: انتشارات ادیان و مذاهب.
  7. حلّى، حسن بن یوسف (1382)،کشف المراد فى شرح تجریدالاعتقاد، قم: مؤسسه امام صادق7.
  8. حلی، جمال‌الدین حسن‌بن یوسف‌بن علی‌بن مطهر،(1413ق)، کشفُ‌المراد فی شرح تجریدالاعتقاد، انتشارات شکوری، قم: الطبعۀ الثانیه.
  9. خرازی، محسن (1384)، «قاعدۀ لطف»، مجله انتظار، ترجمۀ بهروز محمدی، شماره ۸.
  10. شعرانی، ابولحسن (1376)، شرح فارسی تجرید الاعتقاد، ج 8 ، تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
  11. طاهری، محمدحسین و حسن دین­پناه (1392)، «بررسی تطبیقی مبانی قاعدۀ لطف در امامیه و آموزة فیض در مسیحیت کاتولیک»، معرفت ادیان، سال چهارم، شمارۀ دوم، ص۹۵ـ ۷۳.
  12. عطائی‌نظری، حمید، (1397)، «نگاهی به تأثیرپذیری‌های‌ کلام امامیه از کلام اشعری و فلسفه سینوی و عرفان ابن‌عربی و حکمت صدرایی»، آینۀ پژوهش، سال ۲۹، ش۱۶۹، ص3-20.
  13. علمی، قربان (1391)، «الهیات فیض کارل رانر در میانۀ کلیسای کاتولیک و نو»، الهیات تطبیقی، سال سوم، ش7، ص 19-36.
  14. قاضى، عبدالجبار (1422ق)،شرح الاصول الخمسة،  بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  15. قاضى، عبدالجبار (بی‌تا)، المغنى فى ابواب التوحید و العدل، ج 13، بی­جا: دارالمصریة .
  16. کربن،‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ هانری (۱۳۹۲)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران: انتشارات مینوی خرد.
  17. مطهری، مرتضی (1358)، آشنایی با علوم اسلامی2، ج 1، قم: صدرا.
  18. معصومى همدانى، حسین (1391)، استاد بشر، تهران: میراث مکتوب.
  19. مفید، محمدبن نعمان (1413ق)، اوائل المقالات فى المذاهب و المختارات، قم: الموتمر العالمى للشیخ المفید.
  20. مفید، محمدبن نعمان (1413ق)، النکت الاعتقادیة ، قم : الموتمر العالمى للشیخ المفید.
  21. مک­گراث، آلیستر (۱۳۸۶)، مقدمه‌ای بر تفکر نهضت اصلاح دینی، ترجمۀ بهروزحدادی، مرکز مطالعات و مذاهب قم.
  22. موسوى، جمال‌الدین؛ شاکر ایشتیجه، محمدتقی (1392)، «قاعده لطف و ادلّۀ نقلى آن»، معرفت، سال 22، ش 195، ص27- 41.
  23. نصر، سیدحسین (1383)، سنت عقلانی اسلامی در ایران، ترجمه و تحقیق، سعید دهقانی، تهران: قصیده‌سرا.
  24. نصرتیان، رئوف (1391)، «آموزۀ فیض از عهد عتیق تا آگوستین تفاوت­ها- شباهت­ها»، معرفت ادیان، سال سوم، ش4، ص 84ـ ٦٥.
  25. Augustine, On Grace and Free Will, Nicene and Post-Nicene Fathers, First Series, Vol, 5.
  26. O Meara, Thomas, "grace", Encyclopedia of Religion.
  27. George Klosko (2012), History of Political Theory: An Introduction, Volume I: Ancient and Medieval, ,Oxford University Press.
  28. Jack B.Rogers And Donald K. Mckim (1999), The authority and interpretation of the Bible, Publisher: Wipf and Stock Publishers.
  29. Thomas Aquinas (2006), the Summa Theologica, Translated by Fathers of the English Dominican Province, London: Cambridge University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار