اعتبار عقل از راه عقل در دستگاه مبناگرایان؛ تبیین و ارزیابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

مبناگروی با این معضل روبرو است که چگونه می‌توان معرفت و معرفت‌های عقلی را از راه منبع عقل ارزیابی کرد؟ بر اساس این اشکال، اعتبار عقل، خود از راه عقل اثبات می‌شود که این دوری آشکار است. در این نوشتار پس از تبیین و تقریر نقد پیش گفته، به بررسی و ارزیابی آن می‌پردازیم و با تأمل در تقریرهای اشکال به این نتیجه رهنمون می‌شویم که این اشکال، متوجه خود پایه‌ها و مبادی‌ و نه ابتنای گزاره‌های نظری بر مبادی بدیهی هستند. پیامد این کاوش ژرف و دشوار این است این گونه اشکالات شکاکانه را به دو گونه می‌توان پاسخ گفت: پاسخ‌هایی ویژه و پاسخ‌هایی عام. افزون بر ارائة پاسخ‌هایی ویژه با تمرکز بر معیار صدق و راه‌حل‌های اندیشمندان مسلمان در این مسأله، می‌توان پاسخ‌های نقضی وحلی عام بسیاری ارائه کرد که دسته‌ای از آن پاسخ‌ها بر استدلال‌ناپذیری و نیز شهودی بودن مبناگروی برگزیده استوار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Validity of Reason in the System of Foundationalist; Clarification and Evaluate

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosseinzadeh
Faculty Member of Imam Khomeini Education and Research Institute (RA)
چکیده [English]

Foundationalism is confronted with difficulties that is, how one can evaluate human understanding by his knowledge and his rational thought by the Reason? Due to the problem, the validity of the reason should be proven through itself which is an obvious vicious circle.  Having explanted this problem, to the paper will demonstrate that the difficulty refers to the argument itself and has not been based on any self- evident propositions or true logical evidence. The aim of argument in this paper is that to demonstrate that one can respond these kinds of skepticism in two ways: individual and general responses. In addition, , inspiring from Muslim philosophers, there are also other response some of which are counterexample-based and solution-focused, as well as the responses which are merely  basic on man’s intuitive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Criterion of truth
  • Intuitive knowledge
  • Rudiments
  • Essential
  • Rationality and Basicness

مراجع

1. ابن‌سینا (1403ق)، الاشارات والتنبیهات، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر کتاب.
2. ابن سینا (1404ق)، الشفاء، الالهیات، قم: کتابخانه آیه‏الله نجفى.
3. ابن سینا (1375)، الشفاء، المنطق، تحقیق ابوالعلا عفیفى، قاهره: الامیریه.
4. بهمنیار (1349)، التحصیل، تصحیح مرتضى مطهرى، تهران: دانشگاه تهران.
5. حسین‌زاده، محمد (1382)، پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
6. ___________، (1383)، «شکاکیت و نسبیّت‌گرایی»، معرفت فلسفی، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)سال دوم شمارۀ اول (پیاپی 5)، 57-109 .
7. ___________، (1386) «عقلانیت معرفت: نگاهی گذرا به پیامد رویکرد قدما در معرفت‌شناسی»، معارف عقلی، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، شمارۀ 6، 19-35.
8. __________، (1393)، مؤلفه‌ها و ساختارهای معرفت بشری؛ تصدیقات یا قضایا، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
9. ___________، (1389)، معرفت دینی؛ عقلانیت و منابع، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
10. ___________ ، (1394)، معرفت‌شناسی در قلمرو گزاره‌های پسین، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
11. ____________ ، (1394)، منابع معرفت، ویراست جدید، چاپ دوم، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
12. حلى، حسن‌بن‌یوسف (1412)، القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، تحقیق فارس حسون، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
13. ____________ ،(1381)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، قم: بیدار.
14. رازی، فخرالدین محمد (1969)،‌ المباحث المشرقیة، تهران: مکتبة الأسدی.
15. سهروردی (شیخ اشراق) (1355)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ المشارع والمطارحات، تصحیح هنرى کربن، تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
16. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1385)، نهایةالحکمة، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، 1385.
17. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی (1981)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
18. نصیرالدین طوسی(1359)، نقد المحصل، تهران: دانشگاه تهران و مک‌گیل.
19. Amico, Robert (1993), The Problem of Criterion, ROWMAN & LITTLEFIELD PUBLISHERS,USA.
20. Chisolm, R. M. (1996), The Problem of Criteria, Marquette University Press, USA.
21. Dancy, Janathan & Sosa, Ernest (1993), A Companion To Epistemology, Basil, Blackwell Ind., Cambridge.
پژوهش‌های عقلی نوین
دوره 1، شماره 2
اسفند 1395
صفحه 31-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار