بررسی تبیین تکاملی ماهیت انسان و مقایسه آن با نظریۀ فطرت در جهان بینی دینی (با تأکید بر انسان به‌عنوان موجودی اخلاقی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه دین دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

زیست‌شناسی تکاملی و هم‌سو با آن، روان­شناسی تکاملی، طیبعت انسانی را به‌عنوان چیزی که تکامل می­یابد و نه ماهیتی ثابت و غیرقابل‌تغییر در نظر می‌گیرد. همان‌طور که کل طبیعت زیستی همیشه در معرض جریان‌های تکاملی است، طبیعت انسان نیز به‌عنوان جزیی از کل، تحت تأثیر تکامل قرار می‌گیرد. از طرفی در جهان­بینی دینی، فطرت، سرشت ویژه و آفرینش خاص انسان است که غیر از طبیعت-که در همۀ موجودات جامد یا نباتی و بدون روح حیوانی یافت می­شود- و متمایز از «غریزه» -که در حیوانات و در بُعد حیوانی انسان وجود دارد- می‌باشد. در جهان­بینی دینی، فطرت، موهبتی است که از سوی خداوند به انسان عطا شده است تا او را به‌سوی کمال هدایت نماید. در این نوشتار تبیین زیستی از سرشت انسان با تأکید بر حس اخلاقی و تقریر دینی از فطرت (به‌عنوان خمیرمایۀ بنیادین ماهیت انسان و وجه تمایز او از سایر جانداران) مورد بحث قرار می‌‌گیرد و در نهایت نتیجه خواهیم گرفت که در تعریفِ مفهوم فطرت، می­توان معنای موسعی را در نظر گرفت که هم موجودیت و سرشت خاص انسانی را در تمایز با سایر موجودات تبیین کند و هم با تبیینات زیستی از تکامل انسان هم‌خوانی داشته باشد. در این تعریف باید فطرت در نگرش دینی را معادل عقلانیت در نگرش زیستی در نظر بگیریم که در هردو نگرش با رشد و شکوفایی آن در گونۀ انسان، او را به‌سوی دین و اخلاق سوق می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Evolutionary Explanation of Human Nature in Comparison with the Theory of Fitrah (with an Emphasis on Human as a Moral Being)

نویسنده [English]

  • Halle Abdollahi Raad
چکیده [English]

Evolutionary biology along with evolutionary psychology consider human nature as evolving, not constant and unchanging. As the biological nature is always exposed to evolutionary flows, human nature is influenced by evolution as a part of the whole. In religious worldview, fitrah (i.e. primordial nature) is an exclusive nature created solely for the human. This nature differs from the one found in inanimate and vegetative beings and is distinct from the “instinct” that exists in animals. In a religious worldview, innateness is a blessing from God to humankind to guide them to perfection and salvation. This paper discussed the biological explanations of human nature with an emphasis on the moral sense and the religious narrative of primordial nature (as the fundamental essence of human nature and what distinguishes them from other beings). In defining the fitrah, we concluded it was possible to consider an expanded meaning that: a) contained the exclusive nature of human beings to distinguish them from other beings; b) was consistent with the biological explanations of human evolution. In this definition, we took the primordial nature in religion equal to rationality in biological views. Both views agreed that the development of this nature led human towards religion and morality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Nature
  • Fitrah (Primordial Nature)
  • Biological Evolution
  • Rationality
  • Evolutionary Threshold
  • Religious Worldview

مراجع

1. ارسطو (1369)، دربارۀ نفس، ترجمۀ على‌مراد داودى، تهران: انتشارات حکمت.
2. افلاطون (1380)، دورۀ آثار، ترجمۀ محمّدحسن لطفى و رضا کاویان، ج 1 (محاورات منون و فایدون)، تهران: انتشارات خوارزمى.
3. امید. مسعود (1378)، «نظریۀ فطرت؛ سیر تاریخى در غرب از یونان تا دوره معاصر»، معرفت فلسفی، سال پنجم، شمارۀ چهارم، تابستان 1387، صص242ـ 193.
4. جوادی آملی.عبدالله (1392)، تفسیر موضوعی قران کریم:فطرت در قران، چاپ هفتم، قم: اسراء.
5. مطهری، مرتضی (1382)، فطرت، تهران: صدرا.
6. مرتضی، (1387)، فلسفۀ اخلاق، چاپ 30، تهران: صدرا.
7. طباطبایی.محمدحسین(1383)، تفسیرالمیزان، ترجمۀمحمدباقر موسوی همدانی، ج 2 و 20، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
8. شیرازی (ملاصدرا)، صدرالدین محمّدبن ابراهیم (1368)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ دوم، قم: مصطفوى.
9. ________، (1383)، الشواهدالربوبیۀ، ترجمه و تفسیر دکتر جواد مصلح، تهران: انتشارات سروش
10. مصباح، محمد تقی (1380)، شرح اسفار، قم: مؤسسۀ آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
11. Avic,John.c & Ayala,F.J (2007),In the lifht of evolution,The national Washington,D.C: Academies Press.
12. Ayala,F.J (2007), Darwins gift to science and religion,Washington dc: Joseph Henry Presss.
13. Cela-Conde. CJ& Ayala. FJ (2007), Human Evolution Trails from the Past , Oxford: Oxford University Press.
14. Kartwright.John.(2000), Evolution and human behavior : Darwinian perspectives on hutmn nature, A Bradford Book.
15. Wilson,David (2002), Darwin’s cathedral : evolution, religion, and the nature of society, Chicago: The University of Chicago Press.
16. Ayala,F.J (2006), Biology to ethics:An evolotionists view of human nature-in:Baniolo, in G & De-Anna,G-Evolutionary Ethics and Contemporary Biology, Cambridge University Press.
17. Ayala, F. J.: )1982(, 'The Evolutionary concept of Progress,' in G. A. Almond et al., (eds.), Progress and Its Discontents, California: University of California Press.
18. Ayala, F. J. (1987), The Biological Roots of Morality, In: Biology and Philosophy 2. By D. Reidel Publishing Company, Department of Genetics University of California.
19. Baniolo,J & de-Anna (2006), Evolutionary Ethics and Contemporary Biology, Cambridge: Cambridge University Press.
20. Pennock.Robert (2008),Bilology And Religion, In : The Cambridge Companion To Philosophy Of Biology, Cambridge : Cambridge University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار