«واکاوی مبانی قرآن شناختی نواندیشان معاصر» در مکتب نواعتزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه قم

2 گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

چیستی وحی قرآنی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که نومعتزله دیدگاه های چالش برانگیزی را پیرامون آن مطرح کرده اند و به دنبال آن بسیاری از نو اندیشان و دگراندیشان معاصر در این حوزه با تاثیرپذیری از این اندیشه، جهت گیری سکولاریستی نسبت به معارف وحیانی پیدا کرده اند. هسته مشترک دیدگاه های نواعتزالی عقل گرائی افراطی، تجربه محوری، اسطوره انگاری، زبان شناسی انتقادی بر قرائت قرآن کریم و گرایش به هرمنوتیک فلسفی است. در این نوشتار، مهمترین مبانی اندیشه نواعتزالی مطرح و نارسائی آن با مدلول ایات قرآن و ادله عقلی به روش بررسی اسنادکتابخانه ای و تحلیل عقلی ونقلی مورد بررسی و نقادی قرار می گیرد. حاصل این پژوهش ، در تعارض دیدن مبانی این اندیشه با حقایق قطعی هستی شناسی و حکمت بالغه الهی به دلیل رویکرد افراطی اصحاب آن به عقل و یافته های علوم تجربی و انکار علم حضوری پیامبر اکرم در تلقی آیات الهی است؛گذشته از اینکه این مبانی با دیدگاههای اعتزال کهن( به عنوان خاستگاه اصلی آن )همخوانی و مطابقت ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Contemporary Intellectuals' Qur'anic Principles in the Neo-I'tizali School of Thought

نویسندگان [English]

  • morteza fallahzade 1
  • ezzat-allah molaeiniya 2
1 Student
2 Department of Islamic Education, Faculty of Theology and Islamic Studies, Qom University, Qom, Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

The quiddity of the Qur'anic revelation is one of the most important issues about which neo-mo'tazelehs has raised challenging viewpoints. Consequently, in this respect, many intellectuals and open-minded scholars have gained secular approaches to the revelation knowledge inspiring neo-mo'tazelehs thoughts. The common feature of neo-I'tizali viewpoints are extremist intellectualism, historicism, mythology, and critical linguistics to the recitation of the Qur'an and tendency to philosophical hermeneutics. In this research, the most important principles of neo-I'tizali thought which is the cause of the Qur'anic verses and intellectual reasons has been criticized using library research and narrative and rational principles. As the results of this research show, the principles of this thought, due to an extremist approach taken by its advocates to intellectualism and findings of empirical science and denying the Prophet's knowledge by presence in considering the divine verses, are in contradiction to the definitive ontological realities and monotheism.    
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revelation quiddity
  • Mo'tazileh
  • intellectuals
  • intellectuality
  • historicism
  • hermeneutics

مراجع

  1. قرآن کریم (138)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه ای، تهران: نشر پایا.
  2. ابوزید، نصر حامد (1380)، معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمی نیا، چ اول، تهران: نشر طرح نو.
  3. _______، (1383)، نقد گفتمان دینی، تهران: انتشارات یادآوران.
  4. ارکون، محمد (2001)، الاسلام اروبا الغرب رهانات المعنی و ارادات الهیمنه، ترجمۀ هاشم صالح، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالساقی.
  5. _______، (2003)، الفکر الاصولی و استحاله التحصیل نحو تاریخ آخر للفکر الاسلامی، ترجمۀ هاشم صالح، اسکندریه: دارالسّاقی.
  6. اناسی، محمدعلی، [بی‌تا]، القرآن نصّ تاریخیٌ و ثقافیٌّ، نص مقابله مع ابوزید.
  7. بهمنیار، ابوالحسن (1375)، التحصیل، تصحیح و تعلیق شهید مرتضی مطهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  8. جوادی آملی، عبدالله، (1387)، الوحی و النبوة، چاپ اول، قم: دارالاسراء لِلنشر.
  9. حجّتی، سید محمد باقر (1382)، اسباب النزول، چاپ نهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

10. حنفی، حسن (1990)، الاسلام و الحداثه، الطبعه الاولی، لندن: نشر الساقی.

  1. فخر رازی، محمد‌بن عمر (1404)، شرح الاشارات و التنبیهات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

12. سبحانی، جعفر، [بی‌تا]، المِلَل و النِحَل، قم: مؤسسۀ امام صادق7.

13. سروش، عبدالکریم (1378)، بسط تجربۀ نبوی، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.

14. سیوطی، جلال الدین (1380)، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ اول، قم: انتشارات فخردین.

15. شهرستانی، عبدالکریم (1364)، المِلَل و النِّحَل، تحقیق محمد بدران، چاپ سوم، قم: نشر شریف رضی.

16. طباطبائی، سید محمد حسین (1364)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرّسین.

17. الطعان، احمد ادریس (1428)، العلمانیّون وَالقرآنُ الکریم، دمشق: دار ابن‌حزم للنشر و التوزیع.

18. طوسی، نصیرالدین و حلّی، حسن بن یوسف، (1372)، الجوهر النّضید فی شرح منطق التجرید، چ پنجم، قم: انتشارات بیدار.

19. عَرَب صالحی، محمد (1393)، جریان شناسی اعتزال نو، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

  1. فارابی، ابونصر، (1405)، الجمعُ بَینَ رَأیِ الحکیمَین، مقدمه و تعلیق دکتر البیر نصیری نادر، چاپ دوم، تهران: انتشارات الزهراء.

21. کلینی، محمد بن یعقوب، (1362)، کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

  1. ________، (1375)، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  2. مزوغی، محمد (2007)، العقلُ بَینَ التاریخ وَ الوَحیِ حَول عدمیّة النظریّة فی اسلامیّات محمد ارکون، الطبعه الاولی، بغداد: منشورات الجمل.
  3. مسرحی، فارح (2006)، الحداثة فی فکر محمد ارکون، الطبعة الاولی، بیروت: دارالعربیة للعلوم.
  4. معرفت، محمد هادی (1386 )، التمهید فی علوم القرآن، چاپ اول، قم: موسسۀ التمهید.
  5. مفتاح، محمد (1990)، دینامیة النص، تنظیر و انجاز، الطبعة الثانیه، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
  6. هایدگر، مارتین (1375)، وجود و زمان، ترجمۀ محمود نوالی، چاپ اول، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  7. احمد امین بک (1370)، «المعتزله و المحدثون»، مجلة رسالة الاسلام، شمارۀ 11، صص 245-244.
  8. حنفی، حسن (1375)، «تاریخ‌مندی دانش کلام»، ترجمۀ محمد‌مهدی خلجی، فصلنامۀ نقد و نظر، شمارۀ 9، صص 51-50.
  9. خسروپناه، عبدالحسین (1393)، «تفاوت‌های عقل شیعی، معتزلی، نومعتزلی و عقل مدرنیته؛ تفاوت ره از کجاست تا به کجا»،  مجلۀ زمانه، شمارۀ 128 و 129، صص 31-29.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار