بررسی تطبیقی غایت‌مندی در حرکت جوهری ملاصدرا و حرکت در طبیعت وایتهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 استاد

چکیده

وجود حرکت در طبیعت، امری بدیهی است اما جهت و غایت آن چیست؟ بین متفکرین اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از پیش سقراطیان، وجود طبیعت را اتفاقی و تصادفی می‌دانند و غایتی برای آن، قایل نبودند. در مقابل، کسانی هستند که هدفمندی را منحصر در موجوداتی می‌دانند که دارای شعور و اراده‌اند. طبیعت فاقد این دو ویژگی است، پس جهت‌دار و غایت‌مند نیست. ملاصدرا غایت را منوط به شعور واراده نمی‌داند. از نظر او، حرکت در سراسر طبیعت، جهت‌دار و غایت‌مند است، زیرا بین علت غایی و غایت تفاوت وجود دارد. وایتهد، عنصر اصلی تشکیل‌دهنده طبیعت را پویش می‌داند و با اصول و مبانی خود، طبیعت را در تحول و سیلان می‌داند. او برای طبیعت، نظم قایل است و از این راه، پی به وجود خدا می‌برد. لذا حرکت در فلسفه پویشی، جهت‌دار و هدف‌مند است. دو فیلسوف شرق، غرب با اصول و مبانی مختلف، توانسته‌اند در باب غایت‌مندی و جهت‌داری حرکت، به هم‌دلی و هم‌زبانی دست یابند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Purposivism in Mulla Sadra’s Substantial Motion and Whitehead’s Motion in Nature

نویسندگان [English]

  • ali naeiji 1
  • mehdi monfared 2
1 student
2 Professor
چکیده [English]

The existence of motion in nature is an evident matter but there is disagreement among thinkers on its direction and purpose. Some of those living prior to Socrates considered nature as accidental and denied any purpose for it. In contrast, some regard purposiveness as exclusive in creatures with intelligence and will-power. Nature lacks these two characteristics, so it is not directed and purposeful. Mulla Sadra does not view purpose as dependent upon intelligence and will-power. In his opinion, motion in all nature is directed and purposeful, because there is difference between ultimate cause and purpose. Whitehead considers the constituent of nature to be process and with his principles views nature in motion and flowing. He considers orderliness for nature and in this way discovers the existence of God. Thus, motion in nature is a directed and purposive. The two philosophers of East and West have been able to achieve empathy and rapport in terms of purposiveness and directiveness of motion.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mullah Sadra
  • Whitehead
  • motion
  • Substantial motion
  • finality-process

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌سینا،(1403)، الاشارت والتنبیهات، جلد دوم و سوم، چاپ دوم، قم: دفتر نشر الکتاب.
  3. ______، (1364)، النجاة، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. ______، [بی‌تا]، تعلیقات، دکتر عبدالرحمن بدوی، چاپ اول، قم: مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلام و الحوزه العلمیه قم.
  5. ارسطو (1363)، طبیعیات، مهدی فرشاد، چاپ اول، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  6. افلاطون (1380)، دورۀ آثار افلاطون، محمدحسن لطفی، رضا کاویانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
  7. باربور ایان، (1374)، علم و دین، بهاالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  8. حسن زاده، حسن، (1396)، شرح فارسی اسفار اربعه، جلد هفتم، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
  9. _______، (1375)، گشتی در حرکت،چاپ اول، تهران: انتشارات رجا.

10. جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، چاپ اول، قم: انتشارات اسرا.

  1. دهباشی، مهدی، (1386)، پژوهشی تطبیقی در هستی شناسی و شناخت شناسی،چاپ اول، تهران: نشر علم.

12. سبزواری، ملا هادی، [بی‌تا]، شرح منظومه،چاپ اول، قم: انتشارات علامه پاساژ قدس.

13. خراسانی، شرف الدین، (1395)، نخستین فیلسوفان یونان،چاپ پنجم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.

14. طباطبایی، محمد حسین، (1362)، نهایة الحکمة، چاپ اول، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین قم.

  1. کاپلستون فردریک، (1375)، تاریخ فلسفه، سید جلال الدین مجتبوی، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

15. گاتری دبلیوکی بی، (1394)، تاریخ فلسفۀ یونان، مهدی قوام صفری، چاپ اول،تهران: دانشگاه تهران.

16. لوین، (1351)، فلسفۀ پژوهش حقیقت، جلال‌الدین مجتبوی، چاپ اول، تهران: انتشارات جاویدان.

17. ماکس پلانک، (1354)، علم به کجا می رود، احمد آرام، چاپ سوم، تهران: انتشارات فجر.

18. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1383)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، جلد اول و دوم و سوم، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

19. ________، (1383)، شواهد الربوبیة، چاپ اول، قم: انتشارات صدرا.

  1. ________، (1396)، رسالة الحدوث، محمد خواجوی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات مولی
  2. ملکیان، مصطفی، (1382)، معناداری زندگی، درس نامه تربیت مدرس قم،قم: انتشارات دانشگاه قم
  3. مطهری، مرتضی، (1390)، مجموعه آثار، چاپ هفتم، قم: انتشارات صدرا
  4. وایتهد، الفرد نورث، (1390)، سرگذشت اندیشه‌ها، عبدالعلی گواهی، چاپ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  5. ________، (1379)، شیوه‌های  فکر، علی شریعتمداری، چاپ سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    1. Whitehead, (1979), Process and Reality, the free Press, a Division of Macmillan Publishing Co. New York collier, London.
    2. ________, (1968), Model of Thought, New York: the Macmillan co.
    3. ________, (1929), Science and Mdern World, Cambridge at the University Press, Stanford Encyclopedia of Philosophy.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار