مسئلۀ شر و قابلیت‌های صورت‌بندی نظریۀ عوض

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه

2 دانشگاه خوارزمی

چکیده

مسئلۀ شر در اشکال مختلف آن، یکی از مهم‌ترین چالش‌های فلسفی و کلامی انسان معاصر می‌باشد که در پاسخ به آن، نظریۀ عوضِ متکلمان مسلمان یکی از راه‌کارهای تا حدودی کارآمد، درون سنت خداباوری دینی می‌باشد. این نظریه با استناد به عقل و وحی و با پیش‌فرض گرفتن خداوندی با صفات مطلق و ضرورت وجود آخرت، اصولی را معرفی می‌کند که برای پاسخ به برخی ابعاد مسئلۀ شر، کارآمد هستند. از جمله این اصول می‌توان به این موارد اشاره کرد: تعلق جعل ذاتی خدا برای آفرینش شرور، مقصود بالعرض بودن شرور برای خدا، گسترش دامنۀ حیات بشری و نتایج اعمال او به زندگی اخروی، تأکید بر محدودیت دنیا برای تحقق کامل نتیجۀ اعمال نیک و بد، تفصیل جزئیات رسیدگی به اعمال بندگان در آخرت، لزوم جریان سنت‌های ثابت الهی در جهان برای آزمون انسان‌ها، اهمیت تفاوت منظر بشری و سرمدی، اعطای اجر بی‌گناهان توسط خدا در قیامت. صورت‌بندی جدید چنین نظریه‌ای می‌تواند قابلیت‌های بیشتر آن را آشکار سازد. هدف از این پژوهش، نشان دادن اهمیت صورت‌بندی جدید نظریات مستند به نصوص دینی، مانند نظریۀ عوض، در برابر برخی چالش‌های کنونی پیش‌روی سنت خداباوری در حوزۀ مسئلۀ شر است. در این مقاله نویسنده می‌کوشد به روش تحلیل محتوای نصوص دینی چون قرآن، کارآمدی نظریۀ عوض در پاسخ  به برخی جوانب مسئلۀ شر را نشان دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Problem of Evil and the Capacities to Formulate the Theory of Substitution

نویسندگان [English]

  • Qodratullah Qorbani 1
  • shakila dehqan banadaki 2
1 Khrazmi University, Tehran,
2 Kharazmi University
چکیده [English]

The problem of evil in its various forms is one of the most important philosophical and theological challenges of contemporary man, in response to which the theory of exchange of Muslim theologians is one of the relatively effective solutions within the tradition of religious theism. This theory, by invoking reason and revelation and assuming a God with absolute attributes and the necessity of the existence of the Hereafter, introduces principles that are efficient in answering some aspects of the problem of evil. From among these principles the following can be mentioned: God’s innate provision pertaining to the creation of evil; the purpose of the evil being accidental for God; the expansion of human life range and the consequences of his actions to the Afterlife; emphasis on the limitation of the world to fully actualize the result of good and bad actions; the detailed account of dealing with the deeds of the servants in the Hereafter; the necessity of proceeding of fixed divine traditions in the world to test human beings; the importance of the difference between human and eternal perspectives; the reward of the innocent by God on the Day of Resurrection. The new formulation of such a theory could reveal more of its capabilities. The purpose of this study is to show the importance of the new formulation of theories documented in religious texts, such as the consideration theory in the face of some of the current challenges of evil versus the tradition of theism. In this article, by analyzing the content of religious texts such as the Qur’an, an attempt is made to show the efficacy of the consideration theory in answering some aspects of the problem of evil

کلیدواژه‌ها [English]

  • Compensation Theory
  • God
  • Believing in Hereafter life
  • the World
  • Human Being
  • Evil
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1387)، النجات من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش و دیباچه محمد تقی دانش‌ پژوه، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  3. اسدآبادی، قاضی عبدالجبار (1422ق)، شرح‌ الاصول ‌الخمسه، چاپ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث ‌العربی.
  4. پترسون، مایکل (1397)، خدا و شر، ترجمه حسن قنبری، قم: انتشارات طه.
  5. حلی، حسن ‌بن‌ یوسف (1395)، دلائل ‌الصدق، قم: کتابفروشی بصیرتی.
  6. حلّی، حسن ‌بن‌الحسن ‌یوسف‌بن ‌المطهر (1413)، کشف ‌المراد فی ‌التجرید الاعتقاد، تعلیقه حسن حسن‌زاده‌ آملی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه نشرالاسلامی.
  7. حلّی، حسن ‌بن‌الحسن ‌یوسف‌بن ‌المطهر (1982)، نهج‌ الحق ‌وکشف ‌الصدق، چاپ اول، بیروت: دار الکتاب‌ البنانی.
  8. حلی، مقداد بن ‌عبدالله (1364)، النافع‌ یوم ‌الحشر فی ‌شرح‌ الباب ‌الحادی‌ عشر، تحقیق مهدی‌محقق، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات اسلام.
  9. سبزواری، ملاهادی (1372)، شرح الأسماء، به تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  10. سعیدی‌مهر، محمد (1381)، آموزش‌کلام ‌اسلامی، ج1، قم: انشارات ‌طه.
  11. شعرانی، ابوالحسن (1393)، شرح فارسی تجرید الاعتقاد، تهران: انتشارات اسلامیه.
  12. شیروانی، علی (1382)، ترجمه و شرح‌کشف‌ المراد، قم: دارالعلم.
  13. صدرالدین شیرازی، محمد (1379)، اسفار، تعلیقات سبزواری و طباطبایی، چاپ اول، قم: نشر مصطفویی.
  14. صدوق، محمد بن علی (1363)، ثواب العمال و عقاب الاعمال، ترجمۀ علی‌اکبر غفاری، تهران: کتابفروشی صدوق.
  15. طباطبایی، سید محمد حسین (1393ق)، المیزان‌ فی ‌التفسیر القرآن، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
  16. علم‌الهدی، الشریف ‌المرتضی (1411)، الذخیره ‌فی ‌علم ‌الکلام، تحقیق سید احمد حسینی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  17. غزالی، محمد (1402ق)، احیاء علوم الدین، 5جلد، بیروت: دارالمعرفه.
  18. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1414)، العین، اعداد و تعلیق محمد حسن ‌بکالی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  19. قدردان‌ قراملکی، محمد حسن(1380)، خدا و مسئله‌ شر، قم: دفتر تبلیغات ‌اسلامی.
  20. کلینی‌، ابوجعفر (بی‌تا)، اصول‌کافی، کتاب ‌الایمان ‌و الکفر، باب فضل فقراءالمسلمین، حدیث اول.
  21. مجلسی، محمدباقر(1403)، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت: مؤسسۀ‌ وفا.
  22. ‌مفید، محمد بن نعمان (1413)، اوائل ‌المقالات ‌فی ‌المذاهب و المختارات، چاپ اول، قم: الموتر العالمی ‌للشیخ‌ مفید.
  23. میرداماد، محمد (1347) القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.